Bonte Vliegenvanger (Ficedula hypoleuca)

Vogel van het jaar 2006

Eind vorig jaar ontspon zich binnen de vereniging een discussie over de vraag of een vogel van het jaar interessante gegevens op kon leveren en of dit een leuke manier zou zijn om (beginnende) vogelaars in de hele provincie bij een mini-onderzoekje te betrekken. Men was het erover eens dat dit inderdaad een goed idee was en een werkgroep 'Vogel van het Jaar' werd opgericht.

In dit eerste jaar van 'De Vogel van het Jaar' is gekozen voor de Bonte Vliegenvanger (Ficedula hypoleuca). De werkgroep heeft gezocht naar een soort die in de hele provincie te vinden is, die gemakkelijk te herkennen is en die gemakkelijk te bestuderen is. De Bonte Vliegenvanger voldoet aan die criteria. Bovendien is de Bonte Vliegenvanger de laatste jaren in aantal afgenomen en daarom is het interessant te kijken hoe de stand van zaken nu in de provincie is.

Fotograaf: Reint Jakob Schut

Broedvogel

In 1937 broedde de Bonte Vliegenvanger voor het eerst in de provincie, namelijk in een park in Haren. Sindsdien is het aantal broedparen flink toegenomen met begin jaren 80 zo'n 140 paar, begin jaren 90 minstens 370 paar en begin 2000 slechts rond de 100.

Hoewel de Bonte Vliegenvanger in de hele provincie voorkomt, zitten de meeste Bonte Vliegenvangers toch in het zuiden en het zuidoosten van de provincie. Een groot deel van de Bonte Vliegenvangers broedt in nestkasten. Zonder nestkasten zou het aantal broedparen flink lager liggen. Dankzij die nestkasten kunnen Bonte Vliegenvangers ook aangetroffen worden in minder geschikt biotoop.

Hoe het nu met de Bonte Vliegenvanger gaat is niet helemaal duidelijk. Door de warmer wordende voorjaren heeft de Bonte Vliegenvanger moeite zich aan te passen aan de rupsen- en insectenpiek. Juist tijdens deze piek is er voldoende voedsel voorhanden om hun jongen te voeren. Eigenlijk komt de Bonte Vliegenvanger te laat terug uit Afrika. Er is wel enige aanpassing, maar nog steeds komen ze te laat. Daardoor hebben ze te weinig tijd om bij te tanken voor het energievretende eieren leggen en jongen voeren en weinig tijd om een geschikte partner te zoeken. Het lijkt erop dat in jaren met een warme maart- en aprilmaand minder nestplaatsen worden bezet. Vroeger broedde de Bonte Vliegenvanger vooral in loofbossen, later ook in naaldbos en meer verspreid. In loofbossen lijkt de soort af te nemen in aantal. In het noorden van het land is de Bonte Vliegenvanger ook afgenomen, maar de soort is meer in bebouwde kommen, op boerenerven, in recreatiecomplexen en in tuinen gaan broeden. Het is daarom des te interessanter om te onderzoeken hoe het de Bonte Vliegenvanger in Groningen vergaat.

De zangactiviteit: De zangactiviteit van de Bonte Vliegenvanger in het jaar aan de hand van 311 zangwaarnemingen, waarbij één dag met zang voor één waarneming telt. De top van de activiteit ligt rond half mei. Het weekend van 13/14 mei is dus de beste tijd om Bonte Vliegenvangers vast te stellen. (gegevens Egbert Boekema)

Graag willen we daarom het volgende weten:

1. Waar broeden in de provincie Groningen Bonte Vliegenvangers?
2. In wat voor omgeving broeden ze; loofbos, naaldhout, een boerenerf, een park, tuin etc?
3. Broeden ze in een nestkast of in een natuurlijke nestholte?
4. Brengen ze met succes hun jongen groot?

Wat moet je doen als je wilt meewerken aan het project Vogel van het Jaar 2006.

1. Let op alle Bonte Vliegenvangers
2. Noteer waar je de vogels ziet, of het mannetjes of vrouwtjes zijn en of het de donkere variant betreft (zie ook bij trekvogel) of onze eigen broedvogels.
3. Noteer of de vogels territoriaal gedrag vertonen, zoals zang, balts of paring.
4. Let op of de vogels gaan broeden, noteer waar en in wat voor natuurlijke omgeving.
5. Geef door of de vogels in een nestkast broeden of in een natuurlijke nestholte.
6. Let op of de vogels met voer in de bek vliegen en of er jongen zijn. Pas op! De vogels mogen nooit verstoord worden.
7. Geef deze gegevens en bijzonderheden direct door via E-mail: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of naar Vogel van het jaar p/a Van Deyssellaan 1 9721 WS Groningen
8. Laat je waarneming vergezeld gaan van je adres en telefoonnummer.

Trekvogel

In de maanden april en mei komen onze Bonte Vliegenvangers terug uit Afrika en trekken vogels die in landen noordelijk en oostelijk van ons broeden door. In augustus, september en oktober verlaten onze vogels ons weer en trekken ook de noordelijke en oostelijke vogels weer door. Soms zijn trekvogels goed te onderscheiden van onze broedvogels doordat met name de noordelijke mannetjes veel donkerder van kleur zijn.

Ook van trekvogels willen we het een en ander weten

1. Waar en wanneer ze doortrekken.
2. Hoe lang ze aanwezig zijn.

Wat doen wij

• We voeren alle gegevens in een database in.
• We zetten de gegevens op een kaart die on line te bekijken is. In de loop van april, mei en juni hopen we dat de kaart volloopt met alle actuele gegevens van Bonte Vliegenvangers, zodat iedereen kan zien waar de Bonte Vliegenvanger zit en waar zich hiaten bevinden.
• Aan het eind van het jaar doen wij verslag van al onze bevindingen.

Tips en eisen voor goed onderzoek & 'SOVON-criteria'

SOVON is de Stichting voor Ornitholgisch Veldonderzoek. SOVON hanteert vaste criteria voor het vaststellen van een broedvogelsoort. Dit o.a. om te voorkomen dat doortrekkers als broedvogel worden aangemerkt. De SOVON-criteria worden standaard gebruikt bij elk broedvogelonderzoek.

1. Voor de Bonte Vliegenvanger als broedvogel gelden de volgende criteria: De vogel moet territoriumindicerend of nestindicerend gedrag vertonen. Territoriumindicerend wil zeggen dat hij een territorium afbakent. Dit kan hij doen door middel van zang of door middel van baltsgedrag zoals bijvoorbeeld het spreiden van staartveren of vleugels of bijvoorbeeld door het wegjagen van concurrenten (andere Bonte Vliegenvangers of andere soorten). Ook kan dit doordat een van de vogels een alarmroep laat horen of simpel door de aanwezigheid van een paartje. Nestindicerend wil zeggen dat de vogel aangeeft dat hij een nest heeft. Dit kan bijvoorbeeld doordat hij veelvuldig een nestholte of nestkast bezoekt of dat hij sleept met nestmateriaal of voedsel. Dit noemt men geldige waarnemingen.
2. Minstens één geldige waarneming (zie 1.) moet vallen tussen 20 april en 15 juni.

Bonte Vliegenvangers die hier broeden worden gezien van eind april tot half juni.

De beste tijd om de zang te horen is van zonsopgang tot in de ochtend.

Pas op! Doortrekkers kunnen ook langdurig bij bijvoorbeeld een nestkast zitten te zingen. Soms doen ze dit de hele dag. Broedvogels kunnen daarentegen na een aantal korte zangsessies al een nest hebben en zich daarna niet meer laten horen.

Tot slot

Wij hopen dat zoveel mogelijk mensen aan ons project mee willen werken. Als er vragen zijn kunnen deze gemaild worden naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of gericht worden aan Vogel van het jaar p/a Van Deyssellaan 1 9721 WS Groningen.

De werkgroep Vogel van het jaar.

Kijk hier voor de resultaten 2006 Bonte Vliegenvanger

____________________

Links:

• Vogelbescherming Nederland: Bonte Vliegenvanger
• Sovon: Bonte Vliegenvanger
• vogelvisie.nl
• Nederlands Soortenregister
• Wikipedia
• Bouwtekeningen van verschillende Nestkasten in PDF bestand (download hier)

Overzicht van het aantal meldingen tot: 27-04-2006