Vogel van het Jaar 2018

Huiszwaluw (Delichon urbica)

Swaalfkes!

Foto: @Bertus Webbink

Inleiding

Dit jaar is de Huiszwaluw uitgeroepen tot Vogel van het Jaar; Avifauna Groningen sluit daarmee aan bij het "Jaar van de Huiszwaluw" van Sovon.

Jaren geleden hadden wijlen mijn ouders een slagerij aan de Garst in Winschoten. En in mijn herinnering kwamen er elk voorjaar Huiszwaluwen broeden door een nest hoog boven de ingang van de slagerij te maken. Althans, er werd elk voorjaar een poging ondernomen om een nest te maken.
Want ja, zo’n nest en vooral de jongen zorgden voor rommel en dat kon natuurlijk niet. Daarom werd vaak met een kopstubber (ragebol voor de niet-Groningers onder ons…) het nest of de nesten getorpedeerd. Misschien dat dit wel eens lukte, maar dat weet ik niet meer. Evenmin of de Huiszwaluwen elk jaar terug kwamen. Wat ik nog wel weet, is dat er wel eens jongen uitgevlogen zijn. Fantastisch was dat!

Bovenstaande speelde zich af in de jaren ’70. Sinds die tijd is het aantal Huiszwaluwen met ongeveer 80% afgenomen. Inderdaad, 80%! Dat is bijna niet te bevatten. 80%, stel je eens voor dat er opeens 80% minder auto’s zouden zijn, om maar eens wat te noemen. Of 80% minder winkels…

In vergelijking met 40 jaar geleden gaat het dus slecht met de Huiszwaluw. Daarom heeft Sovon 2018 uitgeroepen tot jaar van de Huiszwaluw. Om aandacht te krijgen voor deze prachtige en nuttige vogel. In een stukje op de website van RTV Noord werd al gesproken over “metselaar in smoking” (https://www.rtvnoord.nl/nieuws/192042/Metselaar-in-smoking-krijgt-helpende-hand-toegestoken).

Doelstellingen

Sovon (en wij ook!) roept op om te kijken waar kolonies van Huiszwaluwen zijn en om deze door te geven. En als je het leuk vindt, om eens per week te kijken hoe de ontwikkeling van de kolonie gaat (aantal nesten, jongen e.d.). 

Foto: @ Meint Woortman

Hoe doet u mee?

Dat kan door via www.waarneming.nl uw waarnemingen van Huiszwaluwen te melden. Aantal, datum en plaats zijn al interessant.

Vanaf half april kun je meedoen door een paar nesten (max. 10) wekelijks een tijdje te observeren en het neststadium te noteren. Met de gegevens die je verzamelt wil men meer te weten komen over:

• Wat is het nestsucces en hoe verschilt het tussen regio's?
• Beïnvloeden nestplaats en omgeving (voedsel) dit succes?
• Hoe zit het met het aandeel tweede legsels?
• Wat ligt ten grondslag aan de recente toename en hoe kunnen we die verder stimuleren?

Algemene Informatie:

De soort staat als gevoelig op de Nederlandse Rode Lijst (Van Beusekom et al. 2004). Vooral in steden is de Huiszwaluw nagenoeg verdwenen. Sinds de eeuwwisseling vertonen de aantallen enig herstel, waarbij trends verschillen per regio en bodemsoort zonder duidelijke patronen. Hier en daar lijkt de soort echter ook weer als stadsvogel terug te keren.
De oorzaken voor de afname op de lange termijn zijn niet geheel duidelijk, maar hangen waarschijnlijk samen met problemen met nestbouw en voedselvoorziening. Ook is onduidelijk waardoor het recente herstel wordt veroorzaakt, en hoe dat verder is te stimuleren. In opdracht van Vogelbescherming is ter voorbereiding van het Jaar van de Huiszwaluw een voorstudie uitgevoerd. Doel van deze voorstudie is om de huidige kennis met betrekking tot het voorkomen van de Huiszwaluw op een rij te zetten en daaruit voortvloeiend de belangrijkste kennishiaten te identificeren. Daarnaast is beknopt beschreven op welke wijze (een deel van) de kennishiaten beantwoord zouden kunnen worden met gerichte tel- en onderzoeksactiviteiten in het Jaar van de Huiszwaluw.

Hieronder vindt je de link naar de tekst van de voorstudie.

Sovon:Voorstudie Jaar van de Huiszwaluw 2018.pdf

Hierin staat ook beschreven hoe het met de Huiszwaluw gaat in de ons omringende landen. Terwijl de populatie zich bij ons enigszins lijkt te herstellen, komen uit andere landen tegengestelde berichten.
Voorts wordt in deze voorstudie ingegaan op luchtvervuiling en weersomstandigheden. Deze lijken in negatieve zin bij gedragen te hebben aan de aantalsontwikkelingen van de Huiszwaluw. Maar ook daar zijn wel weer kanttekeningen bij te plaatsen. Theunis Piersma is naast hoogleraar trekvogelecologie ook huisvester van een kolonie Huiszwaluwen en kijkt elk weekend hoe gaat met “zijn” vogels. In “Vroege Vogels” was recent hierover een reportage te horen.

Foto: @ Meint Woortman

Vroegevogels: Huiszwaluwen tellen in 'Het Jaar van'

Daarbij kwam aan de orde dat het heel belangrijk is dat Huiszwaluwen een tweede legsel groot kunnen krijgen.
Voorlichting is ook heel belangrijk. Sovon heeft een brochure gemaakt om bewoners van panden waar zich een kolonie bevindt, te informeren. Deze brochure is hier te downloaden: Sovon: Brochure Huiszwaluw zoekt (onder)dak.pdf.

Bronnen

• Boekema, E. (2016). Vogels in Groningen. Profiel Bedum
• Vogelbescherming Nederland: Huiszwaluw
• Sovon: Huiszwaluw
• vogelvisie.nl
• Nederlands Soortenregister
• Wikipedia
• http://www.vogelvisie.nl/rode_lijst
• http://www.iucnredlist.org/details/103811886/0
• Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels) provincie Groningen PDF
• Nieuwsbericht RTV-noord: 'Metselaar in smoking' krijgt helpende hand toegestoken

Weblinks op waarneming.nl

• Waarnemingen op waarneming.nl (01-01-2018 t/m 31-12-2018): waarnemingen
• Verspreidingskaart op waarneming.nl: verspreiding

namens: Harm Jan Kiewiet