Verhalen van Vogelaars

 Een jubileumbeleving

- 50 jaar Avifauna Groningen -

door: Ana Buren

 Dinsdag 15 mei 2018   

Het is dinsdag, een doordeweekse dag, maar we vieren feest! Avifauna Groningen bestaat vandaag een halve eeuw. Wie had dat gedacht? Het is heerlijk weer, rond de 20 graden,  stralende zon, zacht briesje. De jubileumcommissie heeft voor een bijzonder aantrekkelijk programma gezorgd.

Excursie fluisterboot (31 personen): vertrek 15.45 uur (wees op tijd, er wordt niet gewacht!)

Verzamelen tot 15.45 uur op het terras van Strandpaviljoen Meerwijck. We lopen vervolgens over Camping Meerwijck naar de plek van de fietspont over het Drentse Diep. Daar stappen we om 16.00 uur op De Raidomp voor een excursie van 2 uren in het Zuidlaardermeergebied onder begeleiding van Michel Krol en Alwin Hut van Het Groninger Landschap.

Hoezo fluisterboot?

Om 16.00 uur stappen we uitgelaten aan boord voor een oergezellige pleziertocht over het Zuidlaardermeer. Ik krijg meteen spijt dat ik mijn Canon 7D Mark II heb thuisgelaten, want er valt al direct veel te zien.

Een visarend spiedt in de blauwe lucht naar een prooi. Een snelle duik in het water en hebbes! Met een flinke snoek in zijn klauwen gaat ie ervandoor, een zilvermeeuw achter hem aan. Even later cirkelt een zeearend boven onze hoofden. 
We varen langs een enorme beverburcht waar de bever zich zelfs planken heeft toegeëigend om zijn fort te versterken. Wulpen, visdiefjes en oeverlopertjes op de beschoeiing en twee koekoeken vliegen over onze boot.  We varen langs Wolfsbarge waar zich een schitterende kolonie zwarte sterns bevindt, met 1 eenzame witvleugelstern ertussen. En, hoera, ook de witwangsterns zijn al gearriveerd! 

Ondertussen vertelt Michel over de inspanningen van het Groninger Landschap het afgelopen jaar, de revitalisering van de rietoevers van het Zuidlaardermeer.  Van 30 hectare rietvelden is 25 cm. grond afgeplagd om het land te vernatten. Met het afgeplagde materiaal zijn er extra rietstroken gecreëerd, het beloofde land voor roerdompen. Michel nodigt ons uit: “Als iemand kritische opmerkingen heeft over het beheer laat hij dan nu spreken.” Of voor eeuwig zwijgen. Hij belooft om nooit meer alle polders tegelijkertijd droog te leggen.

Diner (31 personen): start 18.15 uur

Om 18.15 uur start in Strandpaviljoen Meerwijck een lopend buffet met een zeer gevarieerd aanbod, ook voor de vegetariërs onder ons. Het buffet kost €19.95 p.p. en komt evenals de genuttigde drankjes voor eigen rekening. Einde: 19.45 uur.

Lezingen (45-50 personen): deuren open vanaf 19:45 uur

Mensen die niet deelnemen aan het diner zijn van harte welkom vanaf 19.45 uur. Bij binnenkomst wordt door het bestuur aan iedereen een welkomstdrankje aangeboden. De lezingen beginnen om 20.00 uur met het uitbrengen van een toast op het 50-jarig bestaan van de vereniging. Gedurende de lezingen worden hapjes aangeboden op kosten van de vereniging, de drankjes zijn echter voor eigen rekening.

20.00-20.30  René Oosterhuis (Stichting Het Groninger Landschap): “50 jaar veranderingen in landschap en vogels in Groningen” 

René vervang Marco Glastra, die met een gebroken enkel ongelukkig thuis zit.
Hij maakt bij zijn lezing gebruik van de superhandige website topotijdreis.nl, waarmee je met één enkel knopje landschappen door de eeuwen heen ziet veranderen.

Bossen: De laatste 50 jaar zijn er nieuwe bossen, waaronder veel dorpsbosjes, bijgekomen, waarvan o.a. de boomklever, appelvink, havik en bosuil hebben geprofiteerd.
Graslanden: Hier is er sprake van schaalvergroting en afname van de openheid. De verstedelijking neemt  aanzienlijk toe. De grutto en de kemphaan nemen als broedvogel schrikbarend af, terwijl de krakeend floreert.
Akkers: We zien hier schaalvergroting en omvorming naar grasland. De oude dijken verdwijnen. De patrijs krijgt het moeilijk en de grauwe gors verdwijnt nagenoeg. Verrassend is dat de populatie veldleeuwerik zich na een dieptepunt begin 2000 weer herstelt en de grauwe kiekendief keert terug. Maar het grootste succes bij de broedvogels ligt bij de blauwborst.
Kust: We zien de ontwikkeling van de kwelders, de inpolderingen, de havens en industrie. Het broedsucces van de kluut is laag en ook de lepelaar en de visdief hebben een afnemend broedsucces. De dwergstern broedt alleen nog op de eilanden.
Moerassen: Geheel nieuwe moerasgebieden in ’t Roegwold, het Zuidlaardermeergebied en De Onlanden zijn gunstig voor de roerdomp en de zwarte stern. Nieuwe broedvogels zijn de witwangstern en de witvleugelstern en natuurlijk de zeearend bij het Zuidlaardermeer. De grauwe gans neemt enorm toe in aantal.
Dorpen en steden: Steden als Groningen en Winsum dijen hevig uit, wat goed is voor de biodiversiteit. Alleen al in Beijum duiken aan de lopende band nieuwe soorten op: kruisbek, blauwstaart, grijze junco, bruine lijster; vooral sinds Jacob Bosma er woont.

René wordt door Egbert hartelijk bedankt en ontvangt van Avifauna Groningen een cheque van € 500 voor de bescherming van de zeearend.

20.30-21.00  Nico Beemster (Altenburg & Wymenga): “50 jaar vogeltellingen in Nationaal Park Lauwersmeer”

Nico vertelt over de ontwikkelingen in vogelsoorten na 1969, als de Lauwerszee wordt afgesloten en er zich in het Lauwersmeergebied een spectaculaire gedaanteverandering voltrekt. De natuurlijke vegetatiesuccessie (van zeekraal tot bos) brengt verandering in vogelsoorten met zich mee. Om het gebied open te houden vinden er vanaf 1982 verschillende manieren van beweiding en experimenteel maaibeheer plaats, variërend van: niets doen, zomermaaibeheer, wintermaaibeheer (riet), seizoenbeweiding, jaarrondbeweiding, moerasontwikkeling. Hij maakt inzichtelijk hoe de vegetatie (gras, struweel, riet en bos) in de loop der jaren verandert en daarmee natuurlijk de vogelstand. Door middel van vogeltellingen wordt gemeten of de instandhoudingsdoelen worden gehaald. Voor de broedvogels ziet dat er slecht uit. Een belangrijke factor is de opmars van de vos als predator van vooral de grondbroeders. Deze heeft zich in het begin van de tachtiger jaren tot aan de noordkust van Groningen en Friesland, dus ook in het Lauwersmeergebied, stevig gevestigd. De blauwe en bruine kiekendief, de velduil, grutto en de kemphaan zijn helaas als broedvogel verdwenen. Onder de zilvermeeuwen heeft de vos een waar bloedbad aangericht.
De ontwikkeling van de vogelstand is vooral afhankelijk van het waterbeheer. Het streefpeil is momenteel NAP -0,93 m. Alleen als de platen afwisselend overstromen en droogvallen blijft het open karakter van het gebied behouden. Voortzetting van het huidige water- en vegetatiebeheer leidt onvermijdelijk tot het ontstaan van een bosrijk merengebied met hier en daar gras. De wens is om een open verbinding met de Waddenzee te creëren met geregeld hoge waterstanden, maar hier zijn nog niet alle betrokken partijen enthousiast over.

Nico wordt door Egbert bedankt voor zijn mooie lezing, maar ontvangt geen cheque van € 500 voor de zeearend, want die broedt in het Lauwersmeer alleen in Friesland.

21.00-21.10  Henk de Lange (erelid) lanceert de vernieuwde website.

Onze ex-webmaster Henk de Lange krijgt het woord. Henk kon het niet laten en heeft in het geheim de afgelopen maanden al zijn vrije uurtjes besteed aan het ontwerpen van een fonkelnieuwe website voor onze vereniging.
Gekleed in een spannend t-shirt met roofvogelmotiefjes laat hij ons trots zien dat alles functioneert: het nieuwe menu met de overzichtelijk geordende rubrieken,  op de frontpagina heel handig de 10 laatste waarnemingen van recente zeldzaamheden in Groningen, de agenda, het forum, Facebook en Twitter. Een absolute blikvanger is de  paginabrede slideshow met mooie foto’s van onze fotograferende leden.Het ontwerp van de nieuwe website is professioneel gemaakt volgens het zogenaamde “responsive webdesign”. Dat betekent dat het meeschaalt met de afmetingen van allerlei verschillende schermen, van computer tot mobiele telefoon, zonder in te leveren op de leesbaarheid van de tekst of de bruikbaarheid van de interface.

Met deze moderne website, geheel up-to-date gemaakt, kan Avifauna Groningen weer jarenlang vooruit. Waarachtig een optimale webbeleving!

Henk wordt door Egbert hartelijk bedankt voor al zijn inspanningen en ontvangt maar liefst drie cadeaus: de boeken “Vogels van Groningen” en “Vogels in Groningen” en een prachtige houten eend met inscriptie waarmee hij erg in zijn nopjes is.

21.10-21.30  PAUZE

21.30-22.00  Egbert Boekema (voorzitter Avifauna Groningen): “Veranderingen”

Egbert, bekend om zowel zijn verbale als fysieke lenigheid,  heeft geleerd dat je, als je de sfeer goed wilt houden, het beter niet over godsdienst of politiek kunt hebben. Maar hij is een eigenwijze man, dus hij begint bij de allereerste anonieme schrijver die het over veranderingen heeft gehad: Prediker 3 met ‘Alles heeft zijn tijd’, en hij zal zijn praatje eindigen met politiek.

Egbert werd in 1971 lid van Avifauna Groningen, dus we vernemen alles uit eerste hand over de pioniers die in1968 onze vereniging hebben opgericht, zoals Joop Loterijman, Jo de Jonge, Foek Harmsen en René Wentzel.

Zij bleven tot hun dood actief lid van de vereniging en zo hóórt het ook.
Terwijl tot die tijd verslaglegging van vogelwaarnemingen vooral anekdotisch was,  zal Avifauna Groningen een centraal punt worden om gegevens over de avifauna gestructureerd te inventariseren.

Na pakweg 50 jaar raken gezichten in de vergetelheid. Alleen heel bekende mensen gaan wat langer mee, zoals Martin Koeman (rechtsboven), de vader van Ronald en jeugdtrainer van Be Quick.
Egbert staat vierde van rechts. Op zijn 18e ontdekt hij het vogels kijken en is het voetbal voorbij.  Hij is inmiddels wel behoorlijk veranderd, net als velen onder ons.

Ook het landschap verandert drastisch en daarmee eveneens de vogelpopulaties. Met de tjiftjaf en de boomklever gaat het goed, maar de wielewaal en houtduif gaan achteruit. Terwijl de provincie volgebouwd wordt, lijken sommige gebieden onaangetast door de tand des tijds. We zien een foto van een steiger aan de Friescheveense Plas in 1935 en diezelfde steiger in 2017. Zelfs het bootje ligt er na 82 jaar nog! De juffrouw is inmiddels heengegaan.
 
Groningen is de provincie die in Nederland het meest profiteert van natuurbouw. In een uitgesproken agrarische provincie begint dat in 1983 met het Hondshalstermeer. Het Dannemeer bij Slochteren komt gereed in 2016 en is meteen een aantrekkelijk gebied. Moerasvogels, zoals de lepelaar en de steltkluut krijgen een boost, de witwangstern ontdekt onze contreien als broedgebied; met de grote karekiet en roerdomp gaat het bergafwaarts.
De precieze inventarisatiegegevens in de loop van al die jaren kunt u opzoeken in de boeken ‘Vogels van de provincie Groningen van Egbert Boekema, Piet Glas en Jan Hulscher, 1983’, en ‘Vogels in Groningen van Egbert Boekema, 2016’.

Het slotwoord laat ik aan onze voorzitter:
We eindigen met politiek, want als er één punt is waar de meningen botsen dan is het wat we in Nederland en Europa gaan doen met de bevolkingspolitiek.
De discussie zou moeten gaan over hoe we er in pakweg 2050 voor willen staan met bevolking, energie, voedsel en ook onze natuur. Maar veel politici leven in de waan van de dag en steken liever hun energie in het elkaar verketteren. Maar daar is het dan ook politiek voor. Avifauna is geen actiegroep om de grote problemen of de oneindige menselijke zieligheden op te lossen en al helemaal geen politieke partij. Laten we dat ook zo houden. We hoeven ook niet pessimistisch te zijn, we hebben kennis, technologie en menskracht als nooit te voren, dus op naar de volgende 50 jaar voor Avifauna Groningen

Ik weet niet eens of Egbert wel bedankt is voor zijn enigszins wonderlijke bijdrage, en of hij een cadeautje heeft gekregen. Zo niet: Egbert, dankjewel nog!

22.00-22.30: Alco van Klinken (lid): “De bronpopulatie van Avifauna, 1993 – 2018”

Alco verzorgt op onnavolgbare wijze de laatste speech van deze avond:

Het grootste verschil met 50 jaar geleden, is dat geen vogelaar tegenwoordig het in zijn hoofd zou halen om op 19 mei een vereniging op te richten! Of je bent in deze tijd aan het inventariseren, of je bent op vakantie, of je bereidt een soortentelwedstrijd voor, of je doet een combinatie van alles. Maar voor organisatorisch binnenwerk met notarissen, maakt niemand half mei meer tijd!

Maar eigenlijk wil ik het met u hebben over de recentere jaren van Avifauna, vanaf 1993.
Feestavond 1993 in De Beurs; meerdere van u zullen zich deze avond nog herinneren. Met een rad van avontuur. Dit rad had voorspellende gave: in de jaren daarna heeft Avifauna veel avonturen beleefd. Misschien wel met als verwonderlijk resultaat dat we hier nog onder de noemer Avifauna bij elkaar zitten.

Ik wil een paar opvallende dingen tussen 1993 en 2018 met u ophalen.

Eerst de website: de thema- avonden liepen leeg, de grauwe gors werd ook in papieren variant zeldzamer; excursies verdwenen bijna. Maar er kwam ook een nieuwe tak aan de stronk: de website! Eerst met allerlei eigen waarnemingen en lijsten; dat is nu opgeschaald. Maar nog altijd een actief levend medium! De website is volgens mij dus één van de levensaders van de club geweest, na 1993.

En dan: Avifauna in de wereld. Ik wil het nu even hebben over Avifauna,  vrouwen en geld.

Wie niet goed kijkt, denkt al snel dat Avifauna een gezelschap is van nogal welvarende mannen van 50+, die veel tijd en weinig verantwoordelijkheden hebben. Zodat ze massaal achter zeldzame vogels aan kunnen en hun vakanties wereldwijd boeken. Maar wie scherper kijkt, ziet na 1993 wel degelijk een subtiele toename in het aantal vrouwelijke leden! Zij hebben een voorliefde voor redactiewerk, lijkt het wel. Een feministisch hoogtepunt was ongeveer een jaar geleden, toen er zelfs een vrouwenteam meedeed aan een Groninger Big Day! Ze wonnen weliswaar niet,  maar eindigden wel boven een team met een erelid!

Toch is de situatie nog niet duurzaam. Zelfs een soort als de tafeleend heeft een evenwichtiger man/vrouw-verdeling dan Avifauna - en nóg sterft die soort snel uit.

En dan…Avifauna en geld. Pijnlijke kwestie. Later we het hier op houden: generaties leden van de kascommissies hebben ervaren dat zij beter waren in het tellen van groepen scholeksters langs de Noordkust, of in het ontdekken van de eerste roodstuitzwaluw van het voorjaar, dan in het doorzien van een doortrapte penningmeester. Maar we zitten er nog. Net als in de Brabantse gemeenteraden waar de criminaliteit zich wil indringen in de democratie: fraude heeft niet het laatste woord.

Los van dit historische incident, heeft Avifauna meer raakvlakken met geld. Veel jonge leden zijn uitgegroeid tot professionele vogelaars die in het land uitgezworven zijn tot in Nijmegen, de randstad, het Drentse dorp Vries of Hilversum en er in allerlei groene banen werken. Avifauna was dus een broedplaats voor groene carrières.

Ondertussen doet Avifauna al 50 jaar alles low budget. Zonder Avifauna had ik nooit goedkope vergaderzaaltjes leren kennen op plekken in de Stad zoals het Waldeck Pyrmontplein, het Poortershoes of het Vinkhuys. Toen er op de avond met Erik van Ommen (in afgelopen maart) problemen waren met de techniek, verzuchtte het publiek dan ook: ach ja, het is een grátis lezing he, dan mag je niet al te veel verwachten.

En dan: avifauna en andere organisaties. Avifauna had een bijna-doodervaring een paar jaar geleden. De vraag was: heffen we de boel op of niet? Uit het niets waren er toen -gelukkig maar - veel werkgroepen en vertegenwoordigers van andere organisaties, die hun adhesie aan de club betuigden!

De liefde van veel andere organisaties voor Avifauna gaat ook een beetje door de maag.  
Dat kun je aflezen uit oproepen op de website in de nawinters van de afgelopen jaren, zo rond februari. Want de merendeels gepensioneerde leden die in hun vrije tijd vogels kijken, worden nu ook zelf begerig bekeken door professionele organisaties die graag gratis inventariseerders hebben. Buiten wordt de nawinter gekenmerkt door bijvoorbeeld kramsvogels en rietganzen, maar op de website vooral ook door verleidelijke oproepen van natuurorganisaties om in het komende voorjaar alsjeblieft bij hén te komen tellen!

En dat geldt ook voor bepaalde werkgroepen van Avifauna. Eigenlijk is Avifauna voor hen een soort brievenbusfirma, waarlangs zij hun subsidies kunnen innen en declaraties kunnen inleveren. Sommige ouders met puberkinderen zullen het gevoel herkennen dat zij soms als wandelende portemonnee worden gezien. Dat beeld hebben werkgroepen ook van hun moeder-vereniging.

Avifauna werd vroeger genoemd: een vereniging voor vogelstudie en vogelbescherming in Groningen. Nu is het kort en makkelijk: vereniging van vogelaars in Groningen; een VVV voor vogelaars. Maar die avifaunaleden worden door ándere clubs die nog wel studeren en beschermen, met begerige ogen bekeken! 

Avifauna is dus nog redelijk alive en in elk geval: kicking.   Dat hebben we volgens mij te danken aan onze bronpopulatie. De kern van mensen die in de tijden van nood doorzettingsvermogen en discipline hebben getoond. Voor taken die flierefluiters als ik het ''vuile werk'' vinden: de organisatie overeind houden. Ik doel nu op rollen zoal voorzitter, penningmeester en secretaris.

Als enige wil ik de secretaris even bij name noemen: Arjo Bunskoeke. U leest wellicht zijn berichten in nieuwsbrieven of emails, met een soms wat brommerige toon. Of u ziet hem in een leasebak langszoeven naar een telgebied aan de Noordkust. Hij viert dit jaar zijn 12,5 jarig secretaris-jubileum. Bij gebrek aan een gouden secretaris-speld wil ik u vragen: een warm applaus als dank!

Voor de rest van het bestuur heb ik drie milieuvriendelijke biertjes namens de Milieufederatie te verdelen: schoon aangevoerd per fiets uit Groningen.

En nu verklaar ik de volgende 25 jaar voor geopend.

Avondlijke geluidenexcursie (23 personen)

We laten ons naar de overkant, naar de oostpolder, overzetten in het bootje van Mans Vos, de palingboer. Als Charon brengt hij ons, samen  met de schimmen van de overleden bestuurders, over de Styx naar de Hades.

Onder een wolkenloze hemel gaan we op zoek naar de wolf. Deze heeft zich onlangs nog in de Zuidlaardermeerpolders laten zien. Afgezien van het zwakke sterrenschijnsel heerst er een volstrekte duisternis. De sterren zijn de enige getuigen van onze nachtelijke queeste in de verlaten polder.

Geen wolvengehuil. Alleen het gekwaak van duizenden hitsige groene kikkers van wie de uitpuilende ogen en kwaakblazen oplichten in de lichtbundels van onze smartphones. Ze maken zóveel herrie dat wij moeite hebben om eventuele vogelgeluiden te onderscheiden. In de verte het roepen van  de meerkoet, zomertaling, waterral, sprinkhaanzanger en grote Canadese gans, en vlak bij onze oren natuurlijk de stem van Egbert. Langs de paden de geur van fluitenkruid, boterbloem  en koekoeksbloem.
We luisteren ook nog even aan de rand van de oeverpolder, maar er gebeurt niets spannends.

Mans de palingboer brengt ons weer terug met zijn bootje. Hij is blij dat hij nu eindelijk naar bed kan, zegt ie. Om de campinggasten niet wakker te maken lopen we fluisterend over het terrein naar de poort. Dan blijkt dat we ons erelid Henk kwijt zijn. Hij heeft de boot gemist en zwerft nog steeds in het pikkedonker in de polders aan de overkant. Helemaal alleen met de wolf, de Grote Beer en de groene kikkers.

Het hek van de camping zit op slot. Oeps! Coördinatiefoutje. Paniek! En nu? Onze voorzitter draalt niet. Lenig als een baviaan klimt hij over het hek. “Doei!” roept hij ons toe vanaf de andere kant. Sommige mensen proberen zijn voorbeeld te volgen, maar daar ga ik mijn nieuwe nylons niet aan wagen! Het hek is minstens 2 meter hoog! 
De groep valt uiteen in subgroepjes die ieder voor zich het vege lijf proberen te redden. Iedereen is aan het klimmen of bij de omheining vertwijfeld een uitweg uit deze benarde situatie aan het zoeken. Ik ben bang dat we hier moeten overnachten.
Uiteindelijk vinden we elkaar opgelucht weer terug op het strand. Avifauna duikt op uit alle hoeken en gaten. Zelfs Henk is er ineens weer bij. “Waar bleef je nou toch?”

In de auto terug naar huis hebben we de slappe lach.
“Dat doe jij nou áltijd, je verwijderen van de groep!” zeg ik verwijtend tegen Henk, want je maakt je dan natuurlijk toch wel een beetje zorgen om zo’n jongen.
“Helemaal niet!” antwoordt hij, “Ik liep voorop, maar jullie kwamen niet achter mij aan!”

Het was een topdag. Geweldige vereniging, hier blijven we tot onze dood lid van, zoals het hóórt.  Gezellige mensen. Leuk! Alles! Iedereen!

Jubileumcommissie bedankt!

Ana