Verhalen van Vogelaars

Visarendshow Breebaartpolder

door Harm Jansen

16.09.2023 Vogelkijkhut Breebaartpolder. Een prettige commentaarstem begeleidt de activiteiten van een visarend.

Rust en Actie

Hij zit nu op het paaltje omgeving vispassage. Gezien verenkleed is het een juveniel.

Hij vliegt de lucht in. Naar links.

Hij gaat nu weer rechts. Hij bidt.

Hij gaat vissen. Oh mis!

Ja raak!

Wat een show. En dit was een herhaling. Vogelaars hadden kort tevoren ook al een spectaculaire actie van de vogel gezien. Rick Middelbos, de Freek Vonk van het Noorden, bekend van TV-Noord, - overigens niet de commentator - had me al een mooie foto van de arend met vis laten zien. Een dunlipharder. Nog nooit van gehoord. Weer wat geleerd.

Thuis onderzocht ik welke vissen er überhaupt in de Breebaartpolder voorkomen. Rapport RIKZ/2005.030, P. Tydeman, 16.12.2005, met daarin de ontwikkeling van de vispopulatie in de periode 2001-2003 bood uitkomst en nog meer onbekende visnamen:

Paling, Spiering, Driedoornige stekelbaars, Brakwatergrondel, Dikkopje, Vijfdradige meun, Kleine zeenaald, Dunlipharder, Griet, Bot, Haring, Baars, Gewone garnaal, Gewone steurgarnaal, Strandkrab, Chinese wolhandkrab.

Ogenschijnlijk een rijke menukaart. Vanwege de visgrootte en diepte waarop de vis zwemt, kan de arend niet alle vermelde soorten voor zijn eetpatroon gebruiken. In de afgelopen jaren zal er ongetwijfeld iets veranderd zijn. De visarend hoeft niet naar een van de plaatselijke visrestaurants. Dat was duidelijk.

De dunlipharder wordt ook wel omschreven als een torpedoachtige vis met een afgeplatte kop. Brede mond en smalle bovenlip. Maximale lengte van 70 cm, de meeste zouden 35 cm groot zijn. Maximaal gewicht 3 kg. Komt voor in zee en ondiep brakwater. Zwemt veelal in scholen. Die waren m.i. zaterdag 16.09 aan de waterrand niet ver van de hut goed te zien.

In bovengenoemd rapport noemde men het voorkomen van de dunlipharder toentertijd bijzonder. Men kwalificeerde polder Breebaart voor deze vis als een rustig opgroeigebied. Inlaat van Dollardwater en de vispassage, waarmee vissen van zoet naar zout en andersom kunnen migreren, hebben hopelijk een positieve invloed op de visstand. Wellicht is de visarend een goede indicator.

Naamgeving

Soms verspreek je je wel eens. I.p.v. visarend zeg je zeearend. Niet zo raar. De wetenschappelijke naam voor visarend is Pandion haliaëtus. Betekenis: zeearend Pandion. Pandion was in de Griekse oudheid een legendarische koning van Athene. Zijn zoon Nisos zou in een zeearend zijn veranderd. Leuke bijnamen zijn ook wel: Visgier - vanwege het vlieggedrag, Zeevalk - vanwege het bidden en Witbuik of Witkoppige Arend.

De Engelse naam Osprey, bekend ook van de rugzakken met leuk visarendlogo, is een leenwoord van het Franse orfraie, dat komt van het Latijnse ossifraga, dat beenbreker betekent. Orfraie (Oudfrans: osfraie?, briseur d’os) en ook ons woord beenbreker worden zowel voor vis- als zeearend gebruikt. Ik kan me voorstellen, dat de krachtige klauwen van beide arenden in de visgraat, het gebeente van de vis, menig fractuurtje teweeg kunnen brengen.

Het woord ossifraga - been-/bottenbreker tref je ook aan bij de lammergier, die botten op rotsen stuk gooit. De link naar de visarend zou in Australië kunnen liggen. Daar heb je visarenden (Pandion haliaetus cristatus), die zeeslakken verorberen, nadat ze de schelpachtige behuizing daarvan eerst op rotsen hebben stuk gegooid. Down Under draait de visarend zijn klauwen er niet voor om. Tsja, wie weet wat er hier ooit nog met de (exotische) krabben gebeurd.

Klauwen

Qua poten wijkt de visarend af van andere roofvogels. De tenen zijn allemaal even lang, terwijl de buitenste teen zo beweeglijk is dat die naar voren en naar achteren gekeerd kan worden. De vogel pakt zijn prooi met twee tenen naar voren en twee naar achteren. De nagels zijn lang, puntig, haakvormig en qua doorsnede rond. Vlijmscherp. Verder zitten er anti-slipkussentjes aan de tenen die het mogelijk maken om glibberige vissen goed vast te houden. Gevangen vis wordt zelfs in de lucht met de kop naar voren gemanoeuvreerd. Voor de aerodynamica? Of voor de fotografen? -:)

Visarendshow gemist

Waarnemingen uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst. Dat maakt het vogelschouwspel ook zo leuk. Zondag 24.09.23 was de show minder spectaculair. De stevige zuidwestenwind was ook voor de visarend spelbreker. In de Breebaartpolder liet zich blijkbaar moeilijk een visje verschalken. De arend vloog voor zijn Tagesmenü (2 vissen, 500 gram vis) buitendijks richting Duitsland. In mijn ondertiteling verscheen de Fischadler, de Beinbrecher.

Wie weet komen er nog meer leuke herhalingen en blijft de visarend de polder tijdens zijn trek bezoeken. The Show must go on.

Ten slotte wens ik alle visarenden, ook die van onderstaand YouTubefilmpje, veel Hals- und Beinbruch (succes) bij het vissen.

Filmtip: Fischadler schwimmt direkt auf eine Kajakfahrerin zu und braucht Hilfe