Kraanvogels in de Diepholzer Moren

door: Nico Vogelzang
foto's: Ana Buren

8 november 2007

Inleiding

Ten westen van Diepholz (ten NO van Osnabrück) liggen een 10-tal hoogveengebieden, met daaromheen oude cultuurlandschappen met landbouw (mais!).

Voor Kraanvogels lijkt dit gebied meer en meer een vast tussenstation te worden op hun najaarstrek vanuit MecklenburgVorpommern/Rügen naar Lac du Der (ten westen van Parijs) en daarna verder naar het zuiden van Europa.

Op het internet is al eens geschreven dat de Diepholzer Moren kunnen wedijveren met Lac du Der. De natte hoogvenen (moren) bieden voor de nacht een veilige slaapplaats, en de restanten van de geoogste akkers bieden overdag voedsel.

Begin november 2007 zijn er in de Diepholzer Moren maar liefst 22.000 Kraanvogels geteld. Twee uitkijktorens geven bij de belangrijkste slaapplaatsen in het Naturschutzgebiet Rehdener Geestmoor en Naturschutzgebiet Neustädter Moor een imposant zicht op de avond-slaaptrek, vanaf 1 uur met een piek rond ½ uur voor zonsondergang. Het aanzwellend geluid en de massaliteit in de lucht… dat mag een vogelaar gewoon niet missen, want het ligt eigenlijk ozooo dichtbij (vanuit Groningen is het 2 ½ uur met de auto, rustig rijdend). De grootste aantallen Kraanvogels zijn er in de laatste week van oktober en eerste week van november.

Zie ook de sites www.bund-dhm.de (met belangrijke detailinfo) en www.wietingsmoor.de

Er staat een uitkijktoren aan de rand van het Naturschutzgebiet Rehdener Geestmoor (wegbenaming Moordamm) en er staat een toren circa 600 meter middenin het Naturschutzgebiet Neustädter Moor (wegbenaming Hoogmoor).

Op de slaapplaats in het Naturschutzgebiet Rehdener Geestmoor komen circa 3 keer zo veel Kraanvogels als bij die van het Neustadter Moor. Op 5 november 2007 waren er bij het Rehdener Geestmoor 7500 stuks geteld tegen 2500 bij het Neustädter Moor.

De exacte locatie van beide uitkijktorens staan op de kaartjes binnen het reisverslag, waarin ook een aantal belangrijke foerageerplekken worden beschreven.

Reisverslag

Op 8 november 2007 reist het gezelschap met de auto af richting de Diepholzer Moren, naar de vele duizenden Kraanvogels die daar (terecht naar later blijkt) worden gekoesterd door de BUND Diepholzer Moorniederung, een regionaal project van de Bund für Umwelt und Naturschutz Deutschland.

Het doel is om overdag het gebied te doorkruizen op zoek naar een of meerdere foerageerplekken, op zoek naar een glimp van de aldaar op 5 november in het gehele gebied getelde 22.000 Kraanvogels. Met aan het eind van de dag als toetje de avondtrek bij de uitkijktoren van het Naturschutzgebiet Rehdener Geestmoor.

De reis via Oldenburg en richting Osnabrück verloopt snel (door de gespannen verwachtingen), en bij afslag 65 Lohne/Dinklage (afslag 64 Vechta kan ook) verlaten we de Autobahn. Via Lohne, weer noordelijk naar Vechta en dan weer iets zuidwaarts richting Diepholz, bereiken we het beoogde piepklein verlaten plattelandsweggetje "An der Dadau" genoemd, een groter contrast met de autobahn bestaat haast niet.

Na thuis langdurig googlen naar de (weinige) concreet genoemde foerageerplekken, is het eindelijk zover, we rijden over de verharde "An der Dadau" met links een groot hoogveengebied (Grosses Moor) en rechts bosjes, met daartussen kleine mais-akkers.

En na enkele minuten zien we tussen de restanten mais onze eerste Kraanvogels, een groepje van 20 stuks rustig rondstappend over de erg zompige pas geoogste akker. Voorzichtig parkeren we achter een bomenrij de auto en stappen we uit om ze met de telescoop te bespieden. We hebben ze gezien, een opluchting … Een paar km verderop gaan we een verharde landweg "Mitteldamm" rechtsaf, de bosjes zijn verdwenen, het landschap opent zich, en plots staat de auto als vanzelf stil…, want werkelijk overal zien we het grijs van vele groepen van honderden Kraanvogels, op de weilanden, op de kale akkers, langs deels geoogste maisvelden. Het zijn er bij elkaar opgeteld wel meer dan duizend.

Uit de auto stappen, neen dat gaat nu niet (dat voelen we wel aan), en met de auto als comfortabele schuilhut rijden we stapvoets over de landweg, en schuiven erg dichtbij op minder dan 100 m langs de groepen foeragerende Kraanvogels.

Soms stoppen we voor langere tijd, want 't is zo'n mooi vredig aanzien, en rijden dan weer naar een volgende groep. Er zijn Kraanvogels die tegen elkaar op dansen, het lijkt een vrolijke boel. De Blauwe Kiekendieven, 2 vrouw en 2 man vervolmaken het geheel; ze jagen sierlijk over de weilanden en slootranden, tussen de Kraanvogels door, waarbij de mannetjes met hun grijs/blauw/zwart wel erg goed kleuren bij de Kraanvogels.

We keren de auto en rijden hetzelfde weggetje weer langzaam terug, zodat nu ook de andere (zijde)passagiers een perfect uitzicht hebben. Een boer is verderop met de dorsmachine bezig om een maisakker te oogsten. Zo nu en dan zet een groep Kraanvogels zich in beweging en zwermt door de lucht naar een andere akker of weiland; één groep daalt in een nabij de werkende boer gelegen weiland neer, ze lijken nieuwsgierig te zijn over hoe ver die boer nu eigenlijk al is met het oogsten (met kans op lekkere restanten). In een wat afgelegen akker heeft een gezin Kraanvogel (vader, moeder en juveniel) zich afgezonderd van de massaliteit, met statige tred speuren zij de grond af.

Bij een stukje hoogveen vliegt plotseling een Klapekster voor de auto uit, en vliegt van struik naar struik. Dan blijft hij triomfantelijk langdurig posteren in de hoogste struik, zo van, mij krijg je niet (maar wel op de foto, door Ana :-)) Ondertussen is het al 2 uur in de middag geworden, en is het tijd om alvast naar het gebied nabij de uitkijktoren van het Naturschutzgebiet Rehdener Geestmoor te gaan.

De weersituatie verslechtert, het wordt ineens veel grijzer en donkerder als we naar Wagenfeld rijden. Vanaf de doorgaande weg zien we al rijdende nog een paar groepjes op een maisakker. We besluiten om de overige foerageerplekken voor een andere keer te houden, want wat we de afgelopen uren hebben gezien dat kan haast niet meer overtroffen worden… En wie weet gaan die Kraanvogels vanwege het donkere weer ook wel eerder naar hun slaapplaats, en dat willen we juist niet missen. Dus rijden we rustig naar de uitkijktoren van het Naturschutzgebiet Rehdener Geestmoor, ten westen van Wagenfeld.

De uitkijktoren van het Naturschutzgebiet Rehdener Geestmoor bevindt zich meteen aan de rand, aan einde van de weg "Moordamm" (zie linksonder) vlakbij "An der Milchstelle".

In de natte gedeelten ver weg middenin het hoogveen slapen vele duizenden Kraanvogels; ook ganzen en Blauwe Kiekendieven gaan hierheen om te slapen. Om het hoogveen af te speuren is een telescoop noodzakelijk, maar voor de avondtrek zelf van de Kraanvogels heb je zelfs geen verrekijker nodig; je hebt genoeg aan je oren en ogen...

Het is 15.00 uur als we aankomen bij de uitkijktoren van het Naturschutzgebiet Rehdener Geestmoor. Pas om 16.30 is het een ½ uur voor zonsondergang, dus wachten we rustig af wat er komen gaat. De uitkijktoren heeft maar liefst 3 etages met grote luiken, zodat je naar alle kanten kunt kijken en kan veel mensen herbergen. Een Nederlands echtpaar komt ook kijken, en later nog twee Nederlandse mannen, en een busje met 8 Duitse jongeren, die een etage lager gaan. Om 15.30 uur komt vanuit het zuiden een groep van 100 Kraanvogels aanvliegen, ze dalen op 200 meter achter de toren neer op een geoogste maisakker naast het veengebied, ze zijn vroeg en gaan nog wat ter plekke eten.

Middenin het veengebied (ver weg, op 800 m) zien soms vanuit oostelijke richting enkele groepjes Kraanvogels neerdalen, dus daar zijn de natte gedeelten... Ondertussen glijden regelmatig Blauwe Kiekendieven vanuit de omgeving voorbij de uitkijktoren en verdwijnen richting het veen naar hun gezamenlijke slaapplaats. We kijken uit naar de hier mogelijk aanwezige Velduilen (Sumpfohreule, Moerasooruil), maar zien ze niet.

De tijd verloopt bij vogelen altijd snel, het is 16.15 uur als we ineens van ver geluid horen, links vanuit westelijke richting van de uitkijktoren komen enorme zwermen Kraanvogels het veengebied binnen trekken, er lijken ook groepen ganzen tussen te zitten. Het is één lange ketting van zwermen vogels. Het geluid klinkt van 800-1000 m ver, en ze dalen dan ook ver weg neer in het natte veengebied… (met telescoop zijn de ganzen en neerdalende Kraanvogels nog wel goed te onderscheiden). Wel een beetje jammer eigenlijk dat het op behoorlijke afstand is, maar goed we hebben al veel gezien.

Maar we blijven wachten… en dan om 16.30 uur breekt het tumult pas echt los, wederom is het een "Jetzt geht's los" gevoel (zie reisverslag Duitsland: Rügen e.o. - Kraanvogels 2006)

Vanachter de hut, vanuit het zuiden, is de horizon gevuld met slierten, die naar de uitkijktoren toe komen, de toren lijkt wel als een baken … Het geluid zwelt aan, ze komen dichter en dichter, en rechts van onze uitkijktoren trekt de ene golf na de andere golf van Kraanvogels (en ook ganzen) aan elkaar verbonden met dunne linten aan ons voorbij het veengebied in; onze ogen en oren moeten in korte tijd veel verwerken. Het houdt niet op, aan de horizon verschijnen weer opeenvolgende zwermen, en het geluid "krauw, krauw" vermengd met "gak, gak" maakt een onuitwisbare indruk.

De duizenden Kraanvogels zoeken hun favoriete slaapplekken op in de drassige veen, de ontelbare ganzen gaan allemaal meteen richting het veenmeer. Na 15 minuten is alles voorbij getrokken en is het indrukwekkend stil in de toren, van beduusde maar nagenietende vogelaars, hiervoor - voor dit ene moment - kwamen we.

Het is 17.15 uur, bijna donker, we lopen naar de auto en zowaar enkele groepen laatkomende Kraanvogels vliegen nog krauwend over. In uitbundige stemming rijden wij richting Autobahn en naar Groningen, waar we om 19.45 uur aankomen, een mooie ervaring rijker.

Nico Vogelzang

____________________

Links:

• BUND Diepholzer Moorniederung
• Wietingsmoor
• Duitsland: Rügen e.o. - Kraanvogels 2006

Overige informatie

De uitkijktoren van het Naturschutzgebiet Neustädter Moor, ten oosten van Wagenfeld, bevindt zich in het veengebied en is te bereiken via de weg "Hochmoorweg; de laatste 600 meter moet men lopen.

In het gebied rondom het centrale dorp Wagenfeld moeten veel foerageerplekken van Kraanvogels zijn. De BUND Diepholzer Moorniederung heeft ten oosten van het dorpje Ströhen (oostelijk van Wagenfeld) zelfs een mobiele kijkhut geplaatst.

Feitelijk zijn alle (mais-)akkers rondom de vele Diepholzer Moren (er zijn er meer dan alleen het Rehdener- en Neustädter Moor) in de wijde omtrek van Wagenfeld mogelijke foerageerplekken. De kleinste landwegen opzoeken rondom de vele hoogveengebieden/moren, en zodoende het gebied doorkruizen.