Kraanvogels Rügen/Mecklenburg-Vorpommern 2006

door: Nico Vogelzang

Inleiding

In de week van 30-september-2006 t/m 6-oktober-2006 ben ik naar het gebied tussen Rostock en Stralsund geweest, op zoek naar de najaarstrek van grote aantallen Kraanvogels.

Eigenlijk wilde ik naar West-Rügen nabij het eiland Ummanz, maar na een grondiger voorbereiding thuis via internet Kranichschutz Deutschland en Nationalpark Vorpommersche Boddenlandschaft leek 't mij strategischer om een vakantiehuisje tussen Barth en Strahlsund te nemen, dichtbij het kraanvogelinformatiecentrum in Gross Mohrdorf, zodat ik vandaaruit elke ochtend alle kanten op kon naar:

1. GrossMohrdorf eo (oud cultuurlandschap, foeragerende Kraanvogels op akkers)
2. Grosse Kirr en Oie (Zeearenden)
3. Het oostelijk gedeelte Zingst van eiland Darss-Zingst (duinen)
4. Het westelijk gedeelte Darss van eiland Darss-Zingst (bos)
5. Een dagtocht naar eiland Ummanz (West-Rügen)
6. Een dagtocht naar eiland Hiddensee (via bootovertocht vanuit Schaprode). en tegen de avondschemering uitkijken naar de slaaptrek van Kraanvogels bij de … Drie vaste slaapplaatsen
   1. bij Bisdorf (in het ondiepe water tussen eiland Grosser Werder en 't vasteland) dit is veruit de grootste slaapplek!
   2. op eilandje Grosse Kirr (tussen eiland Darss-Zingst en Barth)
   3. bij eiland Ummanz (in het water ten noord-oosten van het eiland) in West-Rügen.

Perfecte kaarten van het Tourismusverband met aan de ene zijde 1:100.000 en andere zijde 1:50.000 zijn verkrijgbaar bij het kraanvogelinformatiecentrum in Gross Mohrdorf. Rügen Kaarten voor de locatie van de bezochte plekken zie onderaan het verhaal!.

Mijn eigen slaapplaats heb ik in het dorpje Gross Kordshagen. In het dorpje Klausdorf is een goedkoop Gasthaus en in beide dorpen zijn ook vele bordjes met Ferienwohnung bij partikulieren aan huis. In Hohendorf is zelfs een fraai kasteel-hotel waar je voor minstens de dubbele prijs terecht kan. In het vissersstadje Barth en de Hanzestadt Stralsund zijn supermarkten voor boodschappen.

Najaarstrek

Vanaf medio september komen de Kraanvogels uit het noorden binnen, om in oktober aan te groeien tot meer dan 40.000. In de eerste week van oktober waren er op de grootste slaapplaats-1 bij Bisdorf/Werderinsel tussen de 5.000-8.000 Kraanvogels. Bij slaapplaats-2 Grosse Kirr waren er enkele duizenden. Van slaapplaats-3 Ummanz heb ik later gehoord dat het daar in diezelfde periode nog rustig was. M.a.w. de 2e en 3e week van oktober lijken beter te zijn voor de echt grote aantallen.

Dagpatroon van Kraanvogels

Overdag waaieren de Kraanvogels in groepjes uit over de akkers van het vasteland. Vooral mais-stoppelvelden om achtergebleven maiskorrels van de pas geoogste akker op te peuzelen, maar ook akkers met pas ingezaaide wintertarwe (met van die opkomende groene sprietjes) zijn in trek, soms ook gewoon in weilanden.

Ten zuidwesten van Gross Mohrdorf bij het dorpje Gunz zijn er vrijwel 100% zeker foeragerende Kraanvogels te zien, want daar heeft het kraanvogel-informatiecentrum een Kranich-beobachtungsplatz - met een verhoogd uitkijkplateau - ingericht, waarbij de nabijgelegen maisstoppelakker telkens speciaal behandeld wordt (de rest verklap ik niet, dat ziet de oplettende vogelaar wel in het infocentrum).

Slaaptrek

Tegen de avond moet je zeker een half uur voor zonsondergang ergens gaan staan met ruim uitzicht op de slaapplaats. Vaak is het plotseling een "Jetzt geht's los", want dan komt een invasie eraan door de lucht… Vele groepen van elk honderden kraanvogels, aaneengeregen door lange smalle verbindingslinten, komen luid roepend op je af, trekken aan je voorbij en dalen verderop neer op de slaapplaats. De volwassen vogels leiden met "krauw, krauw", de juveniele vogels piepen volgzaam.

Een mooi uitzichtspunt op slaapplaats-1 is langs de weg tussen Bisdorf en Hohendorf.

De nabij gelegen kijkhut aan de kust bij Bisdorf is goed, je ziet daar de 'invasie' niet van ver aankomen - omdat het bos ten zuiden van de hut het uitzicht naar zuid ontneemt - maar je ziet de Kraanvogels wel van relatief dichtbij neerdalen op hun slaapplaats in het ondiepe water ten zuiden van het eiland Grosse Werder. Uitzicht op de slaaptrek naar slaapplaats-2 Grosse Kirr geeft het oostelijk uiteinde van het schiereiland vlak bij eiland Oie, bereikbaar via het dorpje Bresewitz.

Wat heb ik gedaan en gezien?

Elke ochtend ging ik alleen op stap om te vogelen en zorgde ervoor dat ik om 13.30 weer 'thuis' was, zodat ik samen met m'n vrouw kon gaan ontbijten/lunchen (m'n vrouw stond dan pas op, want ze was nog herstellende van een ernstige ziekte). Bij elke avondschemering gingen we dan samen naar de slaaptrek van de Kraanvogels kijken.

a. GrossMohrdorf eo (oud cultuurlandschap, foeragerende Kraanvogels op akkers)

Ik slinger met de auto met omwegen door het open cultuurlandschap rondom Gross Mohrdorf, met akkers en bossen, wegen omzoomd met Kastanjebomenl; de tijd lijkt daar te hebben stilgestaan. In Gross Mohrdorf zelf is de dorpsstraat bekleed met grote hoekige keien waarmee in vergelijking de Vismarkt in Groningen nog netjes is gelegd.

Stapvoets rijden is daar echt nodig, wil je geen schroeven en bouten van je auto verliezen... De landwegen links en rechts van de gewone weg zijn bijzonder, geen gravel of zand, maar voorzien van 2 smalle rijen betonnen rijplaten van 50cm bij 200cm met daartussen gras/zand; degelijke betonnen rails door het landschap.

Circa 1 km ten westen van Gross Kordshagen vlakbij mijn Ferienwohnung is vaak een weiland vol met foeragerende Kraanvogels, een boer is bezig, en zo nu dan strijken er nieuw groepjes neer. Soms zie je een gezin Kraanvogel even apart, de ouders met de rood/wit koptekening, de juvenielen met nog alleen een bruine koptekening.

Bij de Kranich-beobachtungsplatz bij het dorpje Gunz, ten ZW van Gross Mohrdorf, zijn de Kraanvogels vanochtend duidelijk onrustiger dan de voorgaande dagen. Even verderop zie ik de oorzaak, voorbij Gunz zit een Zeearend hoog in een dode boom de omgeving te aanschouwen, terwijl ondertussen op de grond een andere Zeearend een Kolgans plukt. De Kraanvogels blijven rusteloos rondvliegen.

Bij Bisdorf ga ik naar de kijkhut die uitzicht biedt over het ondiepe water, de zgn. bodden, tussen de eilanden en de kust. Er is hier geen eb of vloed, alleen de windrichting veroorzaakt variabele diepteverschillen. Er is een vaargeul tussen de vissersdorpjes Zingst, Barth en Barhoft/Strahlsund. Verwacht geen soort variant van Ezumakeeg met ondiep water en drooggevallen delen, met van dichtbij vele steltlopers, dat is daar niet zo; misschien wel aan de noordzijde van de Werder Insel maar daar kan je niet komen.

Op het water wel een grote groep Knobbelzwanen, en boven het weiland aan de kust laat een Rode Wouw minutenlang haar/zijn mooie vliegbewegingen zien. De Rode Wouw met de karakteristieke gevorkte staart kom je daar regelmatig tegen. Bij Hohendorf en Klausdorf ga ik ook de landwegen op, richting de kust, met uitzicht op de Werder Insel en Bock. In de graslanden daar groepen Kolganzen, veel Kieviten met daartussen goed verdekt de fijn getekende Goudplevieren.

b. Grosse Kirr en Oie (Zeearenden)

Vanuit Gross Kordshagen ga ik met de auto via Barth richting het (toeristische) eiland Darss-Zingst. Maar vandaag ga ik eerst lekker naar het schiereiland bij het dorpje Bresewitz, dat ligt tussen Barth en eiland Darss-Zingst. Op de oostelijke punt van het schiereiland heb je een mooi weids uitzicht over het water en de eilanden Grosse Kirr en Oie; daar ben je echt even alleen met de natuur. (Rügen Kaarten)

Bij Bresewitz sla ik rechtsaf, het dorpje ben ik zo door, en dan de lange betonnen landweg over. Je denkt al gauw: "Waar kom ik terecht?" maar halverwege zie ik 2 gigantische 'vliegende deuren' door de lucht glijden. De adrenaline stijgt, en bij het uitzichtspunt aangekomen zie ik niet 2 maar 6 Zeearenden op het eiland Oie, en van zo dichtbij op 250 meter. Het zijn veel juveniele exemplaren die met elkaar lijken te donderjagen, en soms vliegen er weer enkele op om de overige vogels (Eenden en Ganzen) de stuipen op het lijf te jagen.

Een Zeearend lijkt te hinken, en is omringd door een groepje van 6 Bonte Kraaien. Door de telescoop wordt het meteen duidelijk … deze Zeearend heeft een dode vis in de rechterpoot en de Bonte Kraaien zitten hem onophoudelijk te pesten.De Zeearend wordt geen moment rust gegund om ook maar iets van het kadaver te eten, en na een kwartier van pesterijen is hij 't kwijt en gaat één van de Bonte Kraaien er triomfantelijk mee aan de haal.

c. Het oostelijk gedeelte Zingst van eiland Darss-Zingst (duinen)

Op een feestdag in Duitsland (de hereniging in begin oktober) ga ik 's ochtend toch onverhoopt op pad naar het eiland Darss-Zingst. Ik wil naar Pramort, het meest oostelijk puntje van Zingst, want daar verwacht ik een fraai uitzicht op de Werder Insel.

Op Zingst is het deze dag al vroeg een drukte van belang, iedereen fietst daar langs de kust 'in colonne' achter elkaar aan. Bij het Schloss Sundische Wiese aangekomen, dat is het begin van het open oostelijk gedeelte van Zingst, mag ik ineens niet verder met de auto… De laatste 7 kilometer moet per fiets worden gedaan (ook wel logisch eigenlijk) die je daar bij de parkeerplaats ter plekke kan huren...

Maar helaas, dat past niet in mijn tijdschema dat ik om 13.30 weer thuis wil zijn, ik blaas de tocht naar Pramort en Hohe Dune daarom af. Wel laat ik een weifelend Duits gezin met kinderen nog op mijn gedetailleerde kaart zien dat hun beoogd doel (de Hohe Dune) wellicht te ver is om - even - te gaan lopen; dus die gingen wel naar de Fahrrad-verleih even verderop...

Zelf ga ik terug naar mijn vertrouwde uitzichtspunt op het schiereiland bij Oie. De Zeearenden zitten nu een stuk verderop op eiland Grosse Kirr. Een drietal zit met elkaar te spelen, één vliegt er rond, en een ander plukt in bijzijn van 2 Bonte Kraaien in een groot kadaver.

Ik hoor overal in de lucht een 'gesjoep'… Het zijn Vinken, hun trek lijkt te zijn begonnen, en om de paar minuten golven er laagvliegende groepen van 50-100 vinken aan mij voorbij, tegen de ZW-wind in, in een onuitputtelijke stroom. De beleving van hun doelgerichte trekdrang is op zo'n moment ozo voelbaar.

d. Het westelijk gedeelte Darss van eiland Darss-Zingst (bos)

Ik zoek deze ochtend het bos op, ik ga naar het westelijk deel Darss van het eiland Darss-Zingst. Het bos lijkt op een uitgeklapte waaier en is in fases ontstaan tijdens de vorming van het eiland. Ik twijfel even om meteen een fiets te huren in Ostseebad Prerow, zodat ik een wat groter rondje door het bos en de kaap Darsser Ort te maken, maar besluit toch de auto in het ZW-deel te parkeren en te gaan wandelen door het oudste deel van het Darsser bos.

Opvallend veel vinken bij de beuken, en groepjes van Mezen en Goudhaantjes foerageren gezamenlijk door het bos. Ik ben blij met m'n verrekijker om m'n nek, want dat werkt zichtbaar ontwapenend voor de eerst ietwat argwanende fietsers (wat is dat voor vreemde man, ziedaar verderop) die mij soms moeten passeren. Een Grote Specht wordt door mij overrompeld, een Boomklever is luidruchtig aan het zoeken en hakken in de boomschors.

Opeeens hoor ik de zee ruizen, en even later eindigt het donkere bos in een smal zandstrand, links en rechts, de blauwe zee komt mij golvend tegemoet, het subtropisch paradijs-gevoel van het zijn op een 'bounty-eiland' komt als vanzelf bij me boven drijven.

Vrolijk keer ik terug naar het bos en kom weer bij de beukenrij langs het fietspad. Ik bekijk hoe de honderden Vinken uitbundig genieten van hun feestmaal aan beukennootjes. Van opzij hoor ik iets, een vrouw op de fiets is op een afstandje gestopt en vraagt in lichaamstaal (schouder ophalend en wijzend naar verderop) waarnaar ik nu eigenlijk kijk; ik ga naar haar en geef haar mijn verrekijker…

e. Een dagtocht naar eiland Ummanz (West-Rügen)

f. Een dagtocht naar eiland Hiddensee (via bootovertocht vanuit Schaprode).

Naar deze vogeldoelen aan de westzijde van het eiland Rügen ben ik niet meer geweest, de Kraanvogels hebben al zoveel indruk gemaakt, dat deze doelen wel blijven, die zijn voor een volgende reis naar Mecklenburg-Vorpommern.

Nico Vogelzang

____________________

Links:

• Kranichschutz Deutschland
• Nationalpark Vorpommersche Boddenlandschaft
• Tourismusverband
• verblijf: https://www.hof-thomsen.m-vp.de

Rügen Kaarten voor de locatie van de bezochte plekken

1 = slaapplaats Kraanvogels
2 = slaapplaats Kraanvogels
3 = Zeearenden
4 = foerageerplek Kraanvogels
5 = bounty paradijs

1 = Zeearenden
2 = slaapplaats Kraanvogels