De Azoren -23 juli tot 6 augustus 2007

door: Aart van der Spoel
foto's: Marike Venema

Maandag 23 juli 2007

São Miguel

Het leek mij altijd al leuk een geísoleerd eiland te bezoeken. Hier vind je vaak endemische soorten (soorten die alleen op dat specifieke eiland voorkomen of die kleine evolutionele veranderingen hebben ondergaan), zeevogels en dwaalgasten. Natuurlijk denk je dan direct aan Tristan da Cunha of Amsterdam-eiland, maar hiervoor moet je vermogend zijn en op een wachtlijst staan. Realistischer is het om een eiland van vulkanische oorsprong meer in de buurt te zoeken. De Kanarische eilanden en Madeira zijn natuurlijk bekend.

Tot dezelfde groep van de zogenaamde macronesische eilanden behoren de Azoren. Deze eilanden liggen zo'n zestienhonderd kilometer ten westen van Portugal. Ze zijn iets minder warm, iets minder toeristisch en omdat je tegenwoordig rechtstreeks vanuit Nederland de Azoren kan bezoeken (de eilanden São Miguel en Terceira) leek mij dat een leuke bestemming. Ook de familie had wel zin in zo'n avontuur dus op 23 juli vlogen wij richting São Miguel de grootste van deze eilandengroep.

Op São Miguel zijn niet alleen vogels te vinden. Ook het ondernemen van walvis- en dolfijnsafari's, maakt een bezoek, vooral voor een gezin met wat oudere kinderen aantrekkelijk. De eerste indruk is helaas niet zo'n goede. Met het busje naar ons appartement, toeren wij door een behoorlijk verstedelijkt deel van het eiland te weten de hoofdstad Ponta Delgada. Gelukkig hebben wij met ons appartement een goede keuze gemaakt. Zo'n tien kilometer van de hoofdstad in het plaatsje Lagoa, waar het gelukkig een stuk rustiger is.

Dinsdag 24 juli 2007

De eerste ochtend, het is mooi weer; wolken een beetje wind en in de 20 graden. Echt een eilandatmosfeer. Vanuit ons huisje uitzicht op een bananenplantage met zingende Groenlingen en wel de mediterrane ondersoort aurantiiventris. Zwartkop, ondersoort gularis, Merel, ondersoort azorensis, Huismus en overvliegende Putters ondersoort parva.

Onder de bananen hipt een Roodborst en Buizerds, ondersoort rothschildi vliegen over. Met deze soorten heb ik nu al een groot deel van broedvogels van dit eiland gezien. Overigens is het afwijkende van deze soorten nauwelijks te zien. De Groenlingen zijn wel wat kleuriger en de Buizerds wel wat zwarter, maar goed andere ondersoorten komen er gewoon niet voor.

Een eerste uitstapje levert nog Kwartel, Grote Gele Kwikstaart ondersoort patricia en Vink, ondersoort moreletti op. De laatste twee soorten zijn wel duidelijk afwijkend, namelijk veel donkerder. Het schijnt dat vogels op geísoleerde eilanden vaak donker tot zwart worden. Of hier een verklaring voor is weet ik niet.

Woensdag 25 juli 2007

We gaan vandaag zoals gepland de zee op. Met snelle rubberboten worden groepen zeezoogdieren opgezocht die vanaf het land vaak al gespot worden en radiografisch doorgegeven worden. Al snel zien we de eerste pijlstormvogel over de boot, een Kuhls, mijn eerste nieuw soort, later Visdief en Atlantische Geelpootmeeuwen alle drie zeer algemeen naar later blijkt.

Gewone Dolfijnen laten zich al gauw zien. Ze maken een vrolijke indruk want ze springen voor de boot langs en zwemmen met ons mee. Even later zien we een groep gevlekte dolfijnen met jongen die synchroon met elkaar uit het water springen en mooie boogjes maken. Een prachtgezicht en we genieten volop. Tot onze grote verassing ontdekken we nog een potvis; wat een joekel!

Nadat deze zich heeft laten bewonderen, maakt hij een boogje. De reusachtige staart komt boven water en hij verdwijnt één tot twee kilometer diep de zee in om inktvissen te vangen. Geweldig! Op de terugweg een vliegende vis die zeker twintig meter ver over het water vloog. We gaan zeker nog een keer de zee op! Thuis Spreeuw en Kanarie als tweede nieuwe soort.

Donderdag 26 juli 2007

We besluiten een bezoek te brengen aan de warmwaterval en bronnen in de buurt van het kratermeer Lagoa do Fogo. Onderweg veel 'zwarte' Vinken, heel veel Grote Gele Kwikken, soepduiven en hagedissen.

Het wandelpad naar de warmwaterval is bijzonder. Het lijkt hier een grote botanische tuin met grillige bomen, boomvarens en veel bloeiende planten. We kijken onze ogen uit. Gelukkig zijn we vroeg en hoeven op deze populaire plek niet lang te wachten om een warm stortbad in de natuur te nemen.

Vrijdag 27 juli 2007

We gaan naar Mosteiros op de westpunt van het eiland. Dit is een goede plek voor zeevogels. De vogels vliegen om het eiland heen en komen hier relatief dichtbij. Ik had gehoopt de Kleine Pijlstormvogel, een broedvogel hier, te kunnen zien, maar het blijft bij Kuhls, weliswaar honderden en mooi dichtbij maar meer ook niet. We gaan de grootste krater van het eiland bezoeken. Hierin bevinden zich twee meren. Een weg leidt naar de rand van de krater en vervolgens eromheen. Een klein misverstand. Op de kaart lijkt deze weg wel redelijk en hij begint vrij breed.

Al snel ontdekken we dat de weg steeds smaller en steeds steiler wordt. De auto begint te slippen terwijl we naar beneden scheuren. Rechtsonder ons de krater, linksonder ons een andere afgrond. We kunnen geen kant uit. Met slippende banden scheur ik weer omhoog. Achteruit, vergeet het maar! Draaien, vergeet het maar! Ik stort ons in de volgende afgrond terwijl Lars en Floor met de handen voor de ogen ingedoken achterin zitten te piepen. Ik merk dat als je maar rechtdoor rijdt het redelijk goed gaat. Het geluid van de slippende en schurende auto dan even wegdenkend natuurlijk. Dan, goddank een verbreding. Het lukt me om te draaien. Ik stort me weer in de afgrond.

Op naar het asfalt! Bij de laatste helling durf ik de tune van the A-team te zingen. Een vorm van humor die me niet in dank wordt afgenomen, maar goed we hebben het gered. Later bij de meren is het uitgestorven. Geen nieuwe soorten dus. We gaan eten in een restaurant op de punt en nog even over zee kijken. Opnieuw honderden Kuhls pijlen die naar oost vliegen, maar niets ertussen. Met de zon in de rug rijden we naar ons huisje terug. De platanen lichten goudkleurig op. Er zit veel ijzer in de grond waardoor de schors van de platanen rossig is geworden. Als deze grillige bomen dan op de kronkelige wegen door de ondergaande zon worden beschenen ontstaat er een feeëriek beeld.

Zaterdag 28 juli 2007

Vandaag geen vogels kijken, maar stadjes bezoeken en winkelen. De straten in de dorpen zijn allemaal erg nauw en trottoirs zijn vaak niet meer dan twintig centimeter breed. Desondanks wordt er erg hard gereden. Aanpassing aan het verkeer kost me dan ook moeite. Behalve op tegenliggers en inhalers moet je ook verdacht zijn op mensen die gewoon uit hun huis stappen. Weliswaar is iedereen aan deze 'levensstijl' gewend, maar het geluid van ambulances is erg regelmatig te horen.

Een ander aspect van de levensstijl hier is het zwerfvuil. Weliswaar niet zo erg als in Afrika, maar vooral langs de kusten is het erg. Allerlei huisvuil wordt in de Atlantische Oceaan gemieterd, tenminste voorzover het de zee bereikt en niet op de rotsen blijft hangen. Tijdens de walvissafari's zie je tussen de dolfijnen ook regelmatig blikjes en flessen drijven. Helaas zijn de Azoren hier niet uniek in. Ik vernam eens uit een documentaire van ik meen Cousteau dat de bodem van de Straat van Gibraltar geheel bedekt is met plastic!

Misschien als de prijs van aardolie eens echt omhoog gaat, dit nonchalnte gebruik van plastic nog eens anders wordt.

Zondag 29 juli 2007

Op zoek naar de Azoren Goudvink Pyrrhula murina.

Zondag is een zeer drukke dag op São Miguel. Veel stadjers zoeken het platteland op om te picknicken en om halfnegen zien we de eersten al barbecuend langs de weg. Nog honderden families zullen volgen deze dag. Een gezellig gebeuren maar de smalle wegen worden door al de geparkeerde auto's nog smaller en wordt niet minder hard om gescheurd.

Geen reden om thuis te blijven. Via het kratermeer van Furnas rijden we in oostelijke richting. Bij het meer kijken we even rond. Op de parkeerplaats direct Goudhaantjes van de ondersoort azoricus. De bodem rondom het meer is warm. Overal komt er stoom uit en het stinkt naar zwavel. In voorgegraven putjes plaatst de plaatselijke bevolking pannen om een stoofschotel te bereiden, hetgeen massaal gebeurt. Ik zie de twee eerste dwaalgasten. Blauwe Reigers!

Verder Wilde Eend, Muskuseend en Casarca. De laatste drie bij plekken waar gevoerd wordt. Niet wild dus. Op internet heb ik een beschrijving gevonden van de route naar de Goudvinken; na Povoçáo zeven kilometer richting Nordeste, dan linksaf een smal weggetje en dan nog 2,8 kilometer.

Ik houd de teller van de auto goed in de gaten. Een vrij grote weg na ongeveer 7 kilometer gaat inderdaad linksaf. Opnieuw een vrij grote weg die al snel een vrij kleine onverharde weg wordt. We hopen maar weer op geen tegenliggers. Na 2,8 kilometers bos en rotsen. Niets te zien of te horen. Verder maar weer. Bij de oversteek van een rivierdalletje stop ik. Zwartkop, Goudhaan en Merel hoor ik, verder niets. Of toch? Een zacht dju. Nog een keer. Goudvinken! Gevieren staan we te speuren. Niets te zien. Twee keer dju; moeten we het hiermee doen?

We rijden maar weer verder. Pas op daar zit iets op de weg zegt Marike. Ik rem. Twee Azoren Goudvinken vliegen op en gaan in een struik zitten. Ze laten zich prachtig zien. Hele donkere vogels met een bruinige stuit. Geen verschil tussen mannetje en vrouwtje. Wat een geluk. Misschien moest de 2,8 van de beschrijving wel 8,2 kilometer zijn. In ieder geval volgen nog zes Goudvinken. En zien we een informatiebord over de soort die men probeert te laten groeien in populatiegrootte. Ooit was de Azoren Goudvink een algemene vogel. Vanwege schade aan fruitbomen werd de soort zwaar vervolgd en bijna uitgeroeid. Door een veranderd landgebruik is de soort nooit in de oude aantallen teruggekomen. Het is daarmee een van de meest bedreigde soorten van Europa.

Maandag 30 juli 2007

In de krater van Lagoa Do Fogo afgedaald en daar gezwommen. Hier Visdieven met jongen en heel veel Geelpootmeeuwen. Het is opvallend hoe enorm donker de jonge vogels zijn.

Dinsdag 31 juli 2007

Opnieuw de zee op. Vrij snel na het vertrek consternatie bij de gids. Een haai! Een grote, vlak voor de boot! Rustig zwemt het beest voor de boot, zwaait met zijn staart en verdwijnt. Na verder varen zien we voor de tweede keer potvissen!, niet één maar zelfs een aantal. Op afstand blijven de bootjes wachten en kijken. Onze schipper ontdekt een nieuwe groep. De dieren liggen rustig op elkaar gepakt en doen niets. We blijven hier rustig en op gepaste afstand wachten. De schipper en de gids, beide verbonden aan een universiteit, vermoeden dat er iets aan de hand is.

Op een gegeven moment drijft er iets op het water. Bloed? Terwijl de andere boten vertrekken, blijven we wachten. Dan is er beroering in de groep en een uiterst klein potvisje wordt tussen twee vrouwtjes omhoog geduwd. We zijn getuige van de geboorte van een babypotvis. De eerste keer moet de baby leren ademhalen en wordt daarom door de oude dieren boven water geduwd om dat te doen. Uniek, ook voor onze begeleiders is dit de eerste geboorte die ze meemaken. We hebben een geweldig geluk!

Op de terugweg opnieuw een vliegende vis en in de haven een Kleine Zilverreiger.

Woensdag 1 augustus 2007 

Uitslapen en Ponta Delgado bekijken. 's Avonds naar de kust opnieuw duizenden Kuhls zonder iets ertussen.

Donderdag 2 augustus 2007

Bij het meer van Furnas twee Meerkoeten en 's avonds vlak bij huis in een maísveld een groepje Sint Helenafazantjes. Verrassend, daar had ik niet meer op gerekend. De laatste dagen geen nieuwe soorten meer. Een paar keer zwemmen we nog in het natuurbad onder in het dorp. Dit is een prachtig badencomplex met een aantal blauwe baden zoals wij die kennen en een aantal afgezette stukken zee. Het grootste bad is zeven meter diep en er zijn diverse gemetselde rotspartijen waarvan je je in het diepe water kan storten.

Er is een flinke stroming en her en der hangen touwen om je aan vast te grijpen als het je te ruig wordt. Aan het eind van het natuurbad wordt het water in een grot geperst. De lucht komt onder druk te staan en als het water zich terugtrekt spuit het wel tien meter hoog de lucht in. Spectaculair. Als je een duikbril hebt, zie je de vissen onder je door zwemmen en Visdieven met jongen zitten naast je op de rotsen.

Tot slot

Op São Miguel heb ik bijna alle broedvogelsoorten gezien. Alleen Kleine Pijl heb ik gemist. Van enige trek was nog geen sprake. Ik heb bijvoorbeeld geen steltloper gezien, laat staan Amerikaanse of Afrikaanse dwaalgasten. Wat dat betreft viel het een beetje tegen. Het bezoek was overigens wel degelijk de moeite waard. De flora is bijzonder en soms bijna sprookjesachtig te noemen.

Onze zeetripjes waren erg spectaculair en het weer was alle dagen geweldig. Misschien is het vogeltechnisch leuker om wat later in het seizoen te gaan. Ook kan je ervoor kiezen te gaan eilandhoppen. Dit kan meer endemische soorten (van de andere eilanden) opleveren en als je met de ferry's gaat misschien meer zeevogelsoorten en zeezoogdieren.

Links:

• http://www.seawatching.net

____________________

Lijst waargenomen vogels, zoogdieren en enkele vissen: