De zwarte kraai (Corvus corone) zat in een blikvanger. Je weet wel zo’n verkeerd opgehangen basketbalnet langs het fietspad, waar mensen al rijdend hun lege blikjes in kunnen dumpen. Leuk straatmeubilair om zwerfafval te voorkomen. De kraai zat mooi in het midden van de ring van het net.

In vogelaarskringen trekt de kraai denk ik niet zo veel aandacht. De zwarte kleur spreekt niet zo aan. De vogel wordt gezien als lijkenpikker, omdat hij zich aan jonge dieren vergrijpt. En de associatie met de dood geeft hem ook wel de naam van het “gevederde ding, dat verdriet heet”.

In oude tijden en andere culturen werd de kraai gezien als een getuige, die alles ziet en als de boodschapper van een andere wereld. Voorbeelden daarvan vind je in Kader Abdolah’s boek De Kraai:

p. 16/17: “De oude kraai vloog over het huis en kraste. Hij had gezien dat ik het boek onder mijn broekriem verstopt had.” (...) “Als de Amerikanen over zulke dingen een boek kunnen schrijven, kan ik het ook, riep ik de volgende morgen tegen de kraai. Hij viel bijna van zijn tak van schrik, vloog hoog op, kraste en maakte het nieuws wereldkundig.”

p. 75: “Deze kraai is een getuige, hij heeft gezien, wat er de afgelopen tijd in Amsterdam is gebeurd: de Duitse bezetting...”

p. 78: “Het is een geheim tussen Niloe en mij, tot ze het mooiste meisje van dit land is. Dan kan de kraai het aan iedereen laten weten.”

p. 91: “Ik heb nóg een ambitieus beeld in mijn hoofd. Niemand, behalve de kraai weet ervan.”

De kraai kan zelfs in ons hoofd kijken, dat is knap.

Op de omslag van het boek staat een koffieblik met de afbeelding van een schildraaf ook wel witborstraaf (Corvus albus) genoemd. Omdat de vogel op een kraai lijkt, spreekt men in het Afrikaans over de witborstkraai.

Vogels van Odin

Ik was onderweg naar de Wiershoeck, waar ik vroeger wel eens een Odin-groentepakket kocht. Odin, de oppergod van de Noordse mythologie, had 2 raven (Corvus corax) op zijn schouder: Huginn (denker) en Muninn (geheugen). Ze vlogen over de verschillende werelddelen en aan het eind van de dag fluisterden ze hem het nieuws, dat ze daar opvingen in de oren. Twitter avant la lettre zullen we maar zeggen.

Tijdens een verblijf in Lissabon moest ik ook aan de raven van Odin denken. Op het stadswapen zie je aan beide einden van een zinkend schip een raaf. Het schip verwijst naar de patroonheilige van de stad: Vincentius van Zaragoza. De raven bewaakten zijn dode lichaam. De raaf is de grootste vogel uit de familie van de kraaien. Dat de namen raaf en kraai zoals we hierboven al zagen, weleens door elkaar gebruikt worden is dus niet zo verwonderlijk.

Raven werden vroeger op ontdekkingsreizen mee aan boord genomen, om de koers te bepalen. Men liet de raven op open zee los in de veronderstelling dat ze in de richting van land vlogen. Als de vogel na korte tijd terugkeerde dan was dat een teken, dat het land nog te ver weg was. De kraai als richtingwijzer zie je in Lissabon ook op een andere manier.

Werden de raven wellicht op het kraaiennest, het platform in de mast van het schip, meegenomen? Om vanuit grote hoogte over zee blikken van het land op te vangen? Dankt het platform, eigenlijke naam “mars”, daar zijn naam aan? Nee, die naam gaat terug op de zwarte uniformen die officieren van een mechanisch oorlogsschip droegen, vanwege de roetuitstoot van de schoorsteen, waaronder zich de gevechtsbrug bevond.

Hoe werd de kraai eigenlijk zwart? Daarvoor gaan we terug naar de Griekse mythologie. Apollo was smoorverliefd op Coronis. Hij wees een kraai (Grieks koroné) met witte veren aan om haar in de gaten te houden. Toen de kraai hem de ontrouw van het meisje meldde, ontstak hij in woede en vervloekte hij de kraai met een zwarte kleur, omdat deze hem niet tijdig genoeg had gewaarschuwd.

De kleuring van de veren wordt bepaald door melanine, een natuurlijk pigment van het lichaam. Wanneer de vogel vanwege gebrekkige voeding bepaalde eiwitten mist, kan het zijn, dat het pigment zich niet openbaart en dat de vogel kleurloze, witte veren heeft. We spreken dan ook wel van leucisme. Eens zag ik in natuurgebied Kardinge een mengvorm, een wit-grijze kraai.

Naast zwart-, wit- en grijsrokken hebben we ook nog de bontrok: de bonte kraai, bijnaam “snuitdoek”. In het Duits Nebelkrähe. Heeft hier alleen de grauwe mist zijn werk gedaan, of ook de dieseluitstoot van de auto’s -:)? In Berlijn zag ik een mooi exemplaar boven de Spree. Gewoon even rustend boven het water of zoekend naar afval-voedsel?

Dat de kraai een alleseter is, zag ik dichter bij huis, op het fietspad in Kardinge, waar een kraai me met een zoetwatermossel in de bek tegemoetvloog. Op- en neervliegend liet hij deze boven het fietspad op het asfalt vallen, om de schalen te breken en vervolgens het binnenste vlees te verorberen. De kraai als jojo, op- en neervliegend waarbij hij steeds een noot liet vallen, om deze op de harde grond van een bevroren weiland te kraken, zit ook nog op het netvlies.

Evenals het beeld van een haas, die een vliegende kraai achtervolgde. Daarbij zelfs over sloten sprong, als bezeten met kolder in de kop, aangezien de kraai het op een jong in zijn nabijgelegen leger had voorzien. De kraai als wrede jager.