In de ban van de Zwaan

door: Trijnie

mei 2011

Zoals bovenstaande titel al omschrijft zijn wij allen in de ban van de zwaan.

Wie zijn wij? Bewoners en personeel van een verzorgingshuis. Ik werk daar als nachtdienst.

Eind Maart 2011

Op een avond kom ik binnen, kijk door het raam en zie daar een grote witte vlek tussen de struiken liggen. Bij nader onderzoek zie ik daar tot mijn verbazing een zwaan op een nest liggen. Amper een meter zit er tussen ons. Ze kijkt mij aan maar blijft gelukkig rustig liggen. Ik stond daar even als aan de grond genageld en observeerde haar van top tot teen. Zo in het water of wanneer ze overvliegen lijken ze al groot, maar van zo dichtbij zijn het helemaal enorme vogels.

Wat een bijzondere plek om te broeden zo vlakbij het raam waar dagelijks toch best wat mensen langs lopen!
Ik had gedacht dat ze van een nest een heel bouwwerk maakten, maar in dit geval heeft ze gewoon een grote struik plat gewalst en is daar bovenop gaan liggen.

Gedurende mijn nachtdienst had ik mooi de tijd om haar te observeren en zij mij, want op welke gang ik ook liep, ze volgde mij overal. Ze kreeg die nacht nog een kat op visite en ik was benieuwd hoe dat zou aflopen maar ze keken elkaar aan waarop de kat al snel het hazenpad verkoos. Af en toe was ze zo moe dat ze haar lange hals niet meer rechtop kon houden en heel even indutte, maar dat was nooit erg lang.
Tegen de ochtend verliet ze even het nest en dit was mijn kans om eens even buiten te gaan kijken. Ik zag dat er 1 ei in lag, een beetje groenachtig van kleur. Wel een beetje weinig, dacht ik en ben weer snel naar binnen gegaan om haar niet te verhinderen om terug te komen.

De week erop had ik weer nachtdienst en toen ik binnenkwam was het eerste waar ik naar keek of de zwaan er nog lag. Tot mijn verbazing hield nu ook het mannetje haar gezelschap. Deze lag als een waakhond een eindje van haar af op het terras om de omgeving goed in de gaten te kunnen houden. Vanuit het raam heb ik ze wat brood gegeven. Het mannetje had wat moeite met de korstjes en ik had al spijt dat ik ze dat had gegeven, maar tegelijkertijd kon ik nu zien hoe slim zwanen zijn.
Het mannetje pakte een korstje liep er mee naar een stuk gras en wreef het brood daar overheen helaas was het gras niet vochtig genoeg om het korstje week te maken. Toen nam hij het mee naar de vijver en zo ging het met elk stukje brood waar hij moeite mee had.

Hij bleef niet de hele nacht soms zag je hem in de verte in de vijver op zoek naar voedsel of gewoon rustig zwemmen en ik dacht nog: wat een lekker leventje heb jij en het vrouwtje maar het werk laten doen.
Van bewoners hoorde ik dat het mannetje ook op de ramen tikt (zelf had ik dat nog niet gezien of gehoord) en ook dat er nu 6 eieren in het nest zouden liggen.

Gelukkig is het nog geen zomer want het terras van onze bewoners is nu dus even afgehuurd door de familie zwaan tot de 1e of 2e week van Mei maar niemand die dit erg vindt en toepasselijker kan het toch niet rond de paasdagen? Beschuit met muisjes zijn al in het vooruitzicht gesteld.
Men had nog de dierenambulance gebeld hoe we ermee aan moesten en of die nog iets konden doen, maar dat was niet het geval dus mogen ze gelukkig blijven en wachten we rustig de komst van de jongen af.

Toen ik weer nachtdienst had lagen ze er nog steeds samen.
Rond een uur of één hoorde ik ineens een kabaal en dacht dat moet dus het mannetje zijn die op de ramen tikt. Ik ben gaan kijken en dit was inderdaad het geval. Met z'n snavel tikte hij met geweld tegen de ramen. Ik probeerde hem te kalmeren, maar hij bleef ermee doorgaan. Ik was bang dat hij zichzelf zou bezeren en wilde hem afleiden. Daarom liep ik naar een deur, tikte tegen het raam en riep hem, en daar kwam hij over het terras aangewaggeld. Eigenlijk best een komisch gezicht met die grote platvoeten; ik zag dat hij geringd was. Hij rammelde wat met z'n snavel aan de klink alsof hij wou zeggen: doe die deur eens open. Maar hoe groot de verleiding ook was, dit heb ik maar niet gedaan. Toen hij dat door had begon hij met z'n snavel op de deur te tikken.
Om nogmaals te proberen hem af te leiden heb ik maar brood gehaald en ze beiden dit gegeven. Toen dat op was is hij rustig gaan slapen.

Tijdens m'n volgende nachtdienst stond ik voor het raam terwijl het vrouwtje even anders op het nest ging liggen. Dit doet ze steeds om een bepaalde tijd. Zo draait ze op een nacht het hele nest rond en kon ik de eieren goed zien liggen.
Ik heb van m'n leven nog nooit zulke grote eieren gezien. Ze waren nu meer bruinachtig van kleur en het waren er nu inmiddels 7.
Terwijl ze anders op het nest ging liggen zag ik dat ze met haar snavel iets deed met de eieren. Ik heb nooit geweten dat ze ook gedraaid moeten worden en aan de wijze waarop ze dat deed kon ik zien dat de eieren best zwaar zijn, wat een bijzonder en mooi gezicht was dat om te zien. Daarna spreidde ze haar vleugels en ging ze heel voorzichtig weer liggen tot de volgende draaibeurt.

‘s Ochtends toen ik naar huis wou gaan hoorde ik weer dat getik op de ramen en het mannetje ging alle ramen bij langs die er inmiddels dus ook niet meer uitzien. Ik blijf mij de reden daarvan afvragen: is het omdat hij zichzelf in het raam ziet, of wil hij iets van ons? Dus even op google gezocht en het kan inderdaad beide zijn.
Zwanen vallen alles aan wat wit is dus in dit geval z'n eigen spiegelbeeld maar ook omdat ze bedelen om brood en omdat wij ze best verwennen geloof ik bijna in het laatste ook omdat ze ons wel moeten vertrouwen door zo dichtbij ons een nest te bouwen.
Ik zou dat uit kunnen testen door naar hem toe te gaan om te kijken of hij op de ramen blijft pikken of z'n verdediging op mij gaat richten maar dat lijkt mij met het nest op de achtergrond niet erg verstandig.

Nu heb ik nachtdiensten altijd al mooi gevonden maar met deze familie in je achtertuin kijk ik altijd weer uit naar de tijd waarop ik weer moet werken en als natuurmens leer ik steeds iets bij en zijn de zwanen mij nog meer gaan fascineren.
Aan de ene kant kan ik niet wachten op het uitkomen van de eieren maar aan de andere kant weet ik nu al dat ik ze zal gaan missen als ze het nest hebben verlaten.

28 April 201124 uur

Na een warme droge periode regent het dan pijpenstelen. Aangezien zwanen toch water gewent zijn zou je denken dat ze dit niet erg vinden. Maar mevrouw zwaan denkt daar toch duidelijk anders over. Ze is hypernerveus en je kunt duidelijk zien dat ze zich ergert. Constant gaat ze met haar snavel rond het verendek om te kijken of alle eieren nog wel goed bedekt zijn.
Meneer zwaan kijkt het een poosje aan en houdt het dan voor gezien. Hij gaat nu niet in de tuin liggen, maar weer de vijver in van waaruit hij net terug was gekomen.

In het maanlicht zie ik in de verte dat hij op zoek naar voedsel is. Na een half uurtje komt hij het terras weer op gewaggeld en na de omgeving goed geïnspecteerd te hebben gaat hij daar liggen slapen. Mevrouw zwaan is inmiddels weer rustig geworden want het is opgehouden met regenen. Driftig poetst ze nu haar verenkleed en ik vind haar deze nacht op haar mooist. Daarna draait ze weer een stukje op het nest, maar als ze weer wil gaan liggen heeft ze moeite om alle eieren weer onder zich te krijgen. Een paar die ernaast liggen worden voorzichtig met de snavel weer onder het lijf geschoven waarna ze weer gaat liggen; ze schudt nog even met de vleugels zodat alle eieren weer goed bedekt zijn.

Telkens weer verwonder ik mij over de grootte van de eieren.
Het lijkt mij fantastisch om bij de geboorte van de jongen aanwezig te kunnen zijn. Hopelijk gebeurt dit niet voor 9 Mei, want ik ga nu eerst met vakantie naar de Veluwe om wilde zwijnen en herten te observeren.

11 Mei 2011

Weer terug van vakantie ben ik zeer benieuwd of de eieren al uitgekomen zijn. Op het werk aangekomen zie ik tot mijn blijdschap dat dit nog niet gebeurd is.
Ik observeer ze weer gedurende mijn nachtdienst en zie toch enige verandering in het gedrag van mevrouw zwaan. Voortdurend houdt ze haar kop scheef alsof ze luistert en iets onder zich hoort of voelt. Ik leg mijn camera maar voor het raam voor het geval er deze nacht iets moois gaat gebeuren.

Meneer zwaan ziet mij voor het raam en komt aangewaggeld ik kan mij niet bedwingen en doe het raam los. Ik praat tegen hem en zeg dat alles goed is hij blaast heel eventjes en doet dan z'n snavel naar binnen. Toch durf ik hem niet aan te raken. Ik alleen heb ‘s nachts de verantwoording voor het verzorgingshuis en moet geen risico nemen dat mij er iets gebeurt. Maar de verleiding is groot en ik sluit het raam weer en meneer zwaan loopt weer verder.
Later op de nacht hoor ik meneer zwaan weer driftig tegen de ramen tikken.

Toen mijn collega mij s, ochtends kwam aflossen hoorde ik een vreemd verhaal. Een bewoner van ons verzorgingshuis had gezien dat het vrouwtje 1 ei uit het nest had gegooid en het mannetje het tussen z'n snavel mee naar de vijver had genomen en daarin had gegooid. Dieren vernemen denk ik wel dat er iets mis mee is maar is zo'n ei niet veel te groot om tussen de snavel mee te nemen?

Ik ben nu een weekend vrij maar ook in deze vrije dagen ga ik naar m'n werk omdat volgens mij de eieren nu ieder moment uit kunnen komen. Ik hoop dat ik het geluk heb om er getuige van te mogen zijn.

13 Mei 2011 18 uur

Ondanks dat het mijn vrije dag was kon ik het niet laten om naar m'n werk toe te gaan, bang als ik ben dat ik het uitkomen van de eieren mis ga lopen.
Ik heb nog steeds geen mooie foto's van de eieren, omdat ik steeds net te laat was als mevrouw zwaan ging staan om weer anders op het nest te gaat zitten, dus dat ga ik nu maar eens proberen. Ik hoef immers niet te werken en heb alle tijd en omdat ik alleen nachtdiensten draai kon ik nu ook eens foto's bij daglicht maken.
Na een uur te hebben gewacht ging ze eindelijk staan en had ik een goed zicht op de eieren. 7 stuks telde ik er en heb daarvan mooie foto's kunnen maken.

Er vielen mij een paar dingen op deze avond: ten eerste draaide ze de eieren niet, wat ze voorheen altijd wel deed en ten tweede was ze druk bezig met het nest: lange takken trok ze van de struiken af die ze langs het nest neerlegde. Zou dat betekenen dat we nog wel even geduld moeten hebben en de kleintjes nog op zich laten wachten, of spreidt ze vast een bedje?
Meneer zwaan lag heerlijk te slapen in de vijver.
Net toen ik weer naar huis wou gaan hoorde ik getik op de ramen wat betekende dat meneer zwaan even wou laten horen dat hij wakker was.

Eerst had ik het gevoel dat de eieren op ieder moment uit konden komen, maar nu ze nog met het nest bezig is te bouwen weet ik het niet meer en we wachten maar weer rustig af.
Hopelijk zonder al teveel toeschouwers want inmiddels zijn ze ook al op de lokale tv geweest, zodat het hele dorp er nu vanaf weet. Er zijn al een paar bezoekers gesignaleerd.

17 Mei 2011

Na een weekend vrij te zijn geweest heb ik vannacht weer nachtdienst. Ik ben zeer benieuwd hoe het met de familie zwaan is. Op het werk aangekomen hoor ik van mn collega's dat er niets veranderd is.
Maar als ik later naar buiten kijk zie ik dat mevrouw zwaan in een andere houding ligt dan dat ik de afgelopen weken van haar gewend was. Ze ligt scheef met 1 vleugel iets omhoog. Zou dat betekenen dat er jongen onder zitten? Ik kan het nu niet zien en moet wachten tot ze wat omhoog gaat. Meneer zwaan ligt nu op een heel andere plek dan de afgelopen weken namelijk heel dicht bij haar.

Om 24 uur gaat ze dan staan en zie ik tot mijn verbazing 4 prachtige kuikens, 1 ei met een groot gat erin en 2 eieren die nog helemaal heel zijn. Ontroerd door dit vertederende aanblik blijf ik een poosje staren. Wat een dotjes zijn die kleine pluizenbolletjes!
Dan schuift moeder ze met haar snavel wat naar het midden, draait die eieren die nog heel zijn en gaat dan weer voorzichtig liggen.

Vandaag maar beschuit met muisjes kopen. Iedereen die de afgelopen periode zo heeft meegeleefd zou weten dat er gezinsuitbreiding heeft plaats gevonden. Moeten het blauwe of roze muisjes zijn? Ik heb geen idee.

Wanneer ik later in de nacht weer eens door het raam kijk zie ik dat moeder zwaan heel wat te verduren heeft. Aan de achterkant van het verendek gaat het goed tekeer. Zouden de andere kuikens nu bezig zijn om hun weg naar buiten te vinden, of zijn de pasgeboren kuikens al zo druk? De komende nachtdienst hoop ik hierop antwoord te krijgen.
Vader zwaan is toch ook deze nacht gewoon op pad gegaan maar was niet zo lang van huis als anders.

Trijnie