Weblog Derick Hiemstra Sterns 2013

foto's: Ana Buren

December 2013

EPILOOG

Aan het einde van een voor ons bewogen jaar 2013, toch nog een melding van een stern uit het Zuiden. Eerder beschreef ik de Grunninger Zeevaarders die op het zuidelijk halfrond vertoefden en gek genoeg aan Australië dachten als ze op weg waren naar de Zuidpool.

Tot mijn grote verbazing was het dit keer een Visdief die een spectaculaire terugmelding opleverde. Ik ontving namelijk een mailtje van een gerenommeerde stern-aflezer uit Namibië. Die komt vrij regelmatig West-Europese Grote Sterns tegen en soms een Visdief. Dit keer dus ook een exemplaar uit ‘mijn’ kolonie.

Het is een vogel die ik in 2010 heb geringd achter de hekken van wat toen nog de toegang naar Veem en Factor was. Ze was een vangst op een nest waar ik een kooi had gezet om het mannetje te vangen. Die draagt namelijk een interessante ring van het vogeleiland Griend. Maar goed, deze ongeringde vrouw gaat vervolgens door het leven als wit CEP.

In 2011 is ze weer met deze partner in de buurt actief en heeft Ko haar gezien met tenminste 3 eieren in een nest. Van beide seizoenen is niet bekend of ze ook jongen groot heeft gekregen. Het volgende jaar lijkt het alsof ze is overleden, er komt geen enkele melding binnen. Tot ze in 2013 toch weer even in de buurt is, Peter meldt haar op de ijzeren schuit vol met kiezels te Delfzijl. En nu dus op de verjaardag van Sinterklaas in een rustgebied voor sterns langs de kust van Namibië . Die zit er warmpjes bij, deze kerst!

Voor de beschrijving van de Noordse Stern-reizen, waar ik nog regelmatig vragen over krijg, verwijs ik graag nog eens naar de pagina over oa Abel Tasman.

Derick

Zondag 25 augustus 2013

Laatste blog 2013

Omdat het seizoen al vrij vroeg gedaan was, is het een lang naseizoen. In het naseizoen komen er vaak een paar meldingen van elders. Die geven mij een beeld van waar men nog sterns tegenkomt en ze ook daadwerkelijk kan benaderen om een ring af te lezen. Uit eerdere seizoen is duidelijk dat er eigenlijk maar 2 plekken goed zijn. Lauwersoog en de schermdijk bij Delfzijl. Die laatste plek is door het korte seizoen niet meer zo in trek. Het is leuker om daar af te lezen als er nog veel vogels actief zijn met vliegvlugge jongen. Eerder leverde dat wel eens 80 aflezingen op.

Op 2 augustus was ik er voor het laatst. Er waren nog stelletjes op het ponton met wat jongen ondanks de hitte. Maar op de dijk kwam ik niet verder dan 20 sterns. Geen enkele Noordse Stern werd gesignaleerd, die zijn immers al vrij snel de zee op. Tussen de Visdieven zaten maar 2 ringen. In de binnenhaven wordt nog een controle gedaan bij een Meerpaal waar al jaren MR broedt. Dit keer krijg ik ook zijn partner in beeld en dat blijkt HX. Ook een vogel uit mijn 1e onderzoeksjaar 2007. Deze droeg in ’07 al een aluminium ring uit 2000, dus zit ze in haar 13e jaar.

Tussendoor nog even met een net geprobeerd om wat broedvogels van het ponton te lokken, maar op dat trucje zit een houdbaarheidsdatum. Wel veel kabaal maar geen vangsten.

Een paar dagen later krijg ik een mailtje van Leon Kelder dat het hem gelukt is een code af te lezen in Den Oever. Dat is tevens een bevestiging dat een groot deel van de vogels aan het verschuiven is om op te vetten voor de volgende reis. C1N is een vermoedelijk vrouwtje die op het ponton aan het broeden was toen wij haar vingen in 2011. Zowel in ’12 en ’13 was ze aanwezig op het broedeiland. Eigenlijk pas de 2e vogel uit de Dollard die uit Noord Holland wordt gemeld.

Iets dichterbij heb ik wat meer kans: Lauwersoog. Vanuit de auto kan ik ze op de uiterste steigers van de haven mooi gadeslaan. Eind juli doen we dat voor het eerst. Dat levert hetzelfde beeld op als eerdere jaren. De ringen die je in die periode tegenkomt zijn gebruikt in de stad Groningen. W-JC is zo’n vogel die ook in 2007 geringd is, maar toen als jong. Pas sinds 2011 komt ie weer in beeld, toen op de steigers van de Hoornse Plas.in 2012 en 2013 dus weer te Lauwersoog.

In de 1e week komen daar nog een paar voorbeelden bij. Peter Volten scoort de stadse topper W-KK. Deze Visdief is er als eerste in geslaagd 7 jaar achter elkaar gespot te worden in Lauwersoog. Dat zegt ook iets over de verblijftijd in deze regio. Als ze klaar zijn met broeden op de daken in de stad zijn ze hooguit nog een week actief en vertrekken dan naar open water. W-V9 is ook een stadjer maar met een kortere lifehistorie. Ik ringde hem op het dak van Lijnco in 2009. Mijn vader vindt hem terug in 2012 en ook nu is hij te bewonderen in de haven. In totaal wordt ie 3 keer gezien dit naseizoen.

Casper Groenewegen ontdekt een andere bekende vogel, maar deze uitzondering bevestigt de eerder beschreven regel. W-H0 is een Delfzijl vogel. Er zijn maar weinig van deze kolonie die even opschuiven naar Lauwersoog. Dit is haar 2e seizoen hier , maar al die andere jaren ('08-’11) is ze alleen maar in Delfzijl gezien.

Hoe langer het broeden voorbij is, des te interessanter worden de aflezingen aan de Waddenzeekust. Er zijn ook al vogels uit het buitenland die opschuiven. Een Duitse vogel zit er tussen op 23 augustus. Deze vogel kwam ook al 3x eerder in beeld sinds 2008.

Maar mijn 1e waarneming op deze dag is de topper waar je als aflezer op zit te wachten. Pretoria–ring ! Voor de verandering laat deze zich eens gemakkelijk af lezen. Op het moment van schrijven is nog niet helemaal duidelijk of ook deze in Namibië is geringd, maar bij alle voorgaande 7 individuen was dat wel het geval. Soms worden deze ringen ook in andere Afrikaanse landen gebruikt, maar tot nog toe ben ik daar geen vogel van tegengekomen. De rest van de ringen kan ook afgelezen worden en laat zien dat er veel stadse dakbroeders bij zitten.Als het weer een beetje OK blijft kom ik er vast vaker, er moeten vast ook weer Scandinavische vogels langskomen.

Vrijdag 12 juli 2013

Seizoen bijna voorbij

Al direct op 2 juli kom ik tot de conclusie dat het reguliere seizoen bijna voorbij is. De hoofdkolonie van de voormalige parkeerplaats in de Eemshaven is nog wel in trek maar bij een controle op het veld blijken er maar 4 nestjes te zijn en 1 jong. De rest vliegt of is anderzijds aan zijn einde gekomen.

Noordse Stern

De laatste keer dat ik hier was hebben we de 6 grootste Noordse Sternjongen alvast geringd met een blauwe kleurring. Daarvan kwam ik er nu 4 tegen, op eigen kracht op het asfalt gekomen, en zo nu en dan gevoerd door ouders. Nog even en ze gaan de zee op om zelf het vak te leren. Thuis blijkt dat de 2 beestjes die ik miste, er waarschijnlijk al vandoor zijn. Zij waren destijds de oudsten van de genoemde 6. Zo is in sneltreinvaart een seizoen van copulatie, eifase, donsjongen en vliegvlugge Noordsen aan mij voorbij getrokken. Zonder oponthoud zijn al deze fasen in nog geen 7 weken voorbij. Op naar een volgende slordige 50.000 km trekbeweging.

Maar daarvoor willen we nog 1 keer te weten komen welke kleurringen van vorig jaar terug zijn gekeerd. Sommige vogels zijn de hele tijd niet in beeld geweest als hun nest aan de achterkant van de kolonie is. Een nestaflossing wordt nog wel eens waargenomen, maar vaak vertrekt de vogel na wat rituelen linea recta naar zee. Pas nu het seizoen aan zijn eind lijkt, komen ze weer poetsen op het asfalt.

Tot mijn verbazing komt Abel (W-16) in beeld op de Eemshaven. De vorige keer had ik haar in Delfzijl eindelijk gespot met haar partner van 2012 maar daar zat telkens een ongeringd mannetje bij. Nu wordt ze weer behaagd door een ongeringde man en is W-25 in geen velden of wegen te zien. Geen langdurig huwelijk lijkt dat te worden. Ze is in ieder geval kindloos, maar dat geldt voor elk stel Noordse Stern die het dit jaar in Delfzijl hebben geprobeerd.

In de Eemshaven lijkt het er op dat er ongeveer 70 jongen zijn groot gebracht wellicht veel meer. Ook van de Visdieven vliegen inmiddels de 1e jongen, die komen van de rails.

Op 6 juli wordt op een andere plek in de Eemshaven duidelijk waarom we het hele seizoen zo’n 150 paar sterns misten. Er is nog een kolonie op een stuk met veel gaas er om heen. Daar zijn 10-tallen jongen al zo groot dat ik ze niet meer kan ringen omdat ze al vliegen. Eerst hebben we ons geconcentreerd op de ouders die hier hun domicilie hebben gekozen. Alle ringdragers worden zorgvuldig benaderd om hun herkomst te achterhalen.

Op 2 jonge Delfzijl (2011) vogels na, zijn alle afgelezen ringen afkomstig van eerder ringacties in de Eemshaven. Die hebben dus een reden gevonden om niet meer op het Borkumterrein te blijven. Van de 11 Visdieven zijn er 5 die niet meer gezien zijn sinds 2011 of zelfs nog eerder. Waarschijnlijk hebben ze in 2012 ook al op deze plek gezeten. Na het nodige geduld hebben we nog een aardig aantal jongen kunnen ringen. 51 Visdiefpullen en 4 Noordse Sterns. Hopelijk komen die in 2014 of 2015 weer op een zelfde manier in beeld zoals tot nu toe beschreven is in alle blogs die aan deze voorafgingen.

Ponton met vliegvlugge jongen van Kokmeeuwen

Op 8 juli hebben we het broedeiland in Delfzijl bezocht omdat we toch ook daar weer eens jongen wilden ringen. We hadden het zo gepland dat bijna alle Kokmeeuwjongen zouden kunnen vliegen. Er waren nog een stuk of 40 die door ons veilig gesteld werden in dozen. Anders blijven ze met een ringactie alleen maar rondlopen. En het gaas is niet overal kuikenproof dus moesten ze een tijdje in dozen bivakkeren. Echter konden we daarna maar 10 visdieven ringen. Er waren nog wel genoeg nestjes met eieren, van waarschijnlijk minder ervaren broeders, maar alle jongen van het 1e cohort kunnen inmiddels vliegen en staan hopelijk droog aan de dijk.

Als ik een paar dagen later nog eens op de dijk sta om ringen af te lezen, lijkt het dat er niet veel jongen zijn groot geworden vanaf het ponton. Het was dit jaar ook maar half ingericht waardoor het oppervlak deels ongeschikt was. Sommige jongen hebben hun poten vol blaren van de te hete ijzeren ondergrond. Dat was het deel van de boot waar de kiezels en schelpen nog in de winterstand lagen. Met de warmte van de voorbije week is dat geen pretje geweest.

Visdiefjes broedend op het ponton

Ik kom op 15 ringen van Visdieven. Juist hier veel zwarte kleurringen die alleen maar geïdentificeerd worden als ik heel dichtbij kan komen met de auto. Zo krijg ik vogels afgelezen die sinds 2010 niet meer gemeld zijn!

Ook de enige bewezen connectie met mijn binnenlandkolonie komt in beeld; een nestjong van het dak van het Alfa College van 2008 wordt met kleurring aan de dijk gezien. Deze vogel werd op haar verjaardag in 2010 gevangen op de genoemde ponton. Vorig jaar alleen gezien op een lantaarnpaal, maar nu onderaan de dijk. Onduidelijk of ze jongen of een partner heeft.

Over het binnenland gesproken; de TOPPER komt daar opeens vandaan. 1 juli ben ik iets eerder op weg naar huis en probeer nog ergens tegen wat scholeksters aan te lopen in de omgeving van mijn werk in Hoogezand. Bij Foxhol zie ik 1 visdief op een lantaarnpaal zitten die tot mijn verbazing een metalen ring om heeft van Cape Town ! Door langdurige gepoets van deze vogel en vaak manoeuvreren van de auto krijg ik de complete code in beeld. Na mailcontact blijkt dat deze vogel in dec 2007 geringd is bij Mile 4 Salt Works ( 2235 Z 1432 O) Hij woog toen 119 gram, dat is ongeveer het gewicht dat ze hier ook hebben als ik ze vang.

Dus dat betekent dat een hoogstwaarschijnlijke broedvogel van Hoogezand e.o. ooit in Namibië is geweest !!! Ik had al wat toppers met de Noordse Stern maar deze komt ook zeker in de top 10.

Ben benieuwd wat de rest van de vakantie nog oplevert

Zondag 23 juni 2013

Gezinsperikelen

Opstellen van het vangnetje op het terrein van de vroegere Borkum-lijn in de Eemshaven.

Jong van W-41 al in de startblokken.

Weer zijn er in 2 weken maar 2 bezoekjes gebracht aan de kolonies. Het broedseizoen vordert al aardig voor de meeste stelletjes. De meeste nesten zijn nu uitgekomen en er lopen flink wat jongen rond. Nu de nestjongen aardig rap groeien zijn ze ook wat mobieler.

Dan is een gemixte kolonie een lastig terrein voor een vogelringer. Bij elke vogel moet je durven onderscheid te maken tussen Visdief en Noordse Stern. Als ze uit het ei komen zijn hebben ze natuurlijk een vergelijkbare afmeting. Heel in het begin blijven ze nog bij het nest maar als we ze in een later stadium opzoeken loopt alles door elkaar.

Dit seizoen kunnen we heel goed lokaliseren welke nesten van Visdieven zijn en omdat die later begonnen zijn is in juni een groot aantal pullen geringd van de Noordse Stern zonder veel extra controles te hoeven doen ter determinatie.

Echter in de 3e week juni lopen er ook Visdieven rond. Aangezien ik niet een full-time job in deze materie heb, zijn die jongen niet al mooi in het nest geringd. Dan had ik veel kunnen uitsluiten namelijk. Maar vaak is de donskleur en de afmeting van de poten een prachtige indicatie van de soort.

Afwijkend verenkleed. Foto: Derick Hiemstra.

Nu we een aantal jaren bezig zijn schat ik het ringen van jongen steeds hoger in. Zeker als je probeert een lang lopend project te continueren, is het belangrijk dat er elk jaar een substantieel deel van de jongen wordt gemerkt. Dat niet elk jong groot gaat worden, is ingecalculeerd. Niet elk donzig eendenjong wordt immers een prachtige woerd. En dat is soms maar goed ook. Toch gaat het ook mij aan het hart als een dikke Zilvermeeuw zonder pardon in de kolonie neerdaalt om 1 of meerdere jongen op te pakken en levend door te slikken… het schijnt zo te zijn dat niet elke grote meeuw dat doet, het is echt een specialisme.

Wellicht is het daarom niet gek dat we per bezoek maar 34 jongen controleren. Er zijn genoeg konijnenholen waar nog meer vogels in hebben kunnen zitten.

De jongen worden nogal vaak gevoerd in de korte tijd dat Ana en ik naast de kolonie staan. In sommige gevallen om de 6 minuten. Dat is voor ons een teken dat ze vrij korte afstanden kunnen vliegen om aan voer te geraken. Ik heb nog niet veel vaker van dit soort observaties gedaan, nu was het wel nuttig om ook eens op dit soort zaken te letten. Dit jaar hoeven we immers geen capriolen meer uit te halen om geolocatoren te zoeken. Al vrij snel in dit seizoen had ik een groot deel afgelezen en de 30 nieuwe vogels waren ook al binnen.

Nu is het juist leuk om gezinsverbanden in kaart te brengen en de rustige avond van 14 juni leent zich daar zeer goed voor. Kort citaat uit de aantekeningen van die avond; “Zilvermeeuw haalt pull, B-NJ voert rechts geringd pull, W-19 heeft 2 jong blijft in de buurt, L2 ruzie met buren, B-TV ontvangt vis eet dat zelf op, XZ vecht met W-12”.

Er gebeurt de hele tijd wel wat, de samenwerking tussen de telescoop en de fotocamera wordt danig op de proef gesteld. Soms is het voor mij net niet duidelijk welke ring er in 0,8 sec een jong voert en dan is de hoop gevestigd op een bewijsplaatje van Ana. Links achter onze schuilauto bevindt zich een koppel jongen die telkens door geringde ouders worden gevoerd. W-41 is de vogel die het meest verschijnt maar over de 2e is de hele tijd onduidelijkheid. Dat heeft heel wat MB’s gekost maar nog niet tot een oplossing geleid.

Na de nodige controles hebben we 5 volwassen vogels gevangen. W-P2 was al aan een betere ring toe en gaat nu door het leven als Blauw 22. Terugvangsten van eerder geringde vogels wijzen op een 2e legsel. Leuk is een in 2011 geringd jong dat nu zijn of haar 1e broedpoging doet, afwijkend verenkleed wordt gefotografeerd.

Mistnet opgesteld bij het ponton in Delfzijl. Foto: Derick Hiemstra.

Op 19 juni is het redelijk windstil waardoor we een alternatief wapen kunnen gebruiken om broedende vogels te vangen in Delfzijl. Omdat we in alle broeddrukte liever niet op het ponton komen hebben we een opgezette Buizerd achter een mistnet opgesteld. Dat levert in 2 sessies van 20 minuten in totaal 12 vogels op die hoogstwaarschijnlijk eieren of jongen hebben op het kunstmatige broedeiland in Delfzijl. 4 Kokmeeuwen worden door Rob voorzien van kleurringen en ik heb de beschikking over 8 interessante Visdieven.

>W-AR met verweerde ring wordt W-A3R. Foto's: Derick Hiemstra.

Eerder ringde ik pas 1 Visdief in de Eemshaven maar nog geen enkele in Delfzijl. De actie was eigenlijk opgezet om vogels te vangen die inmiddels verkleurde witte ringen hebben. In eerdere jaren schreef ik daar ook al over. De ringen zijn zo verweerd dat er geen inscriptie meer te zien is. Helaas zijn ze voor mijn onderzoek daardoor minder goed te traceren en als je alles over 1 kam zou scheren zou je ze wellicht als dood moeten registreren.

Maar dat is discussie voor later, de avond is al vrij snel geslaagd door de vangst van W-AR. Dat is een Visdief die ik in mijn 1e onderzoeksjaar (’07) op het terrein van Wagenborg heb gevangen. Dit mannetje is ook in ’08, ’09 en 2010 weer gezien maar telkens met de notitie dat de ring slechter werd. In mei ’10 is de laatste waarneming genoteerd. Daarna is het niet meer mogelijk geweest om deze ring af te lezen. Een goede aanwijzing dat deze vogel al die jaren daarna op de boot heeft gezeten, dat is relatief ver voor een telescoop. En nu dus erg fel op de al jaren dode Buizerd. Hij heeft nu een 2e jeugd gekregen door de nieuwe kleurring A3R.

Dat lukt ook met W-C9N, een vogel die nog wel vorig jaar werd afgelezen omdat de metalen ring erg dichtbij in beeld kwam. We vingen ook nog een vogel die wel degelijk een leesbare ring had uit 2010. Destijds broedend tussen de rails voor het havenkantoor, maar nu dus safe op de boot. Ook een nestjong van 2005 komt vast te zitten in het net en gaat nu verder met een kleurring. Weer een bewijs dat jongen ringen nuttig is. Er worden nog 4 nieuwe vogels geringd en een setje van 8 ringen afgelezen die allemaal op de boot zijn geringd in 2011 behalve W-7C. Die is in 2010 uit het ei gekropen op het ponton en kreeg als nestjong al een kleurring. Dit was zijn eerste melding sindsdien, hij was aan het kuiltje draaien op een metalen ondergrond.

Aan het eind van de avond hebben Rob en ik een korte controle gehouden in de Eemshaven waar we de 6 grootste jonge Noordse Sterns alvast gekleurringd hebben.

Zondag 9 juni 2013

Twee bijzondere avonden

In de afgelopen periode werd het ook wat rustiger qua ringactiviteiten. Omdat de kolonie zich mooi gelijkmatig heeft ontwikkeld, zit bijna elk stel nu even lang op de eieren. Dan valt er naast het vangen weinig af te lezen. Er zijn 2 avonden geweest waarop ik de Eemshaven heb bezocht, elk met zijn eigenaardigheden.

Ondanks de publiciteit, maar vooral ondanks de zware druk van honderden alarmerende sterns en meeuwen boven mij, was het een team van de marechaussee niet helemaal duidelijk wat ik aan het doen was. Ineens stond er een dienstauto, met 4 wielen in de kolonie naast mij stil… Toen ik van mijn eerste schrik bekomen was en de duidelijk zichtbare verontwaardiging van mijn gezicht iets vertrokken bleek, kon ik de controleurs heel voorzichtig tussen de eieren door van het gras krijgen.

Oprechte excuses werden geplaatst, men had geen biologisch oog. Toch mijn verhaal kunnen doen waarbij heel positief was dat de heren in uniform mijn oprechtheid op deze vreemde ondergrond niet in twijfel trokken. Na het verstrekken van wat gegevens werd elkaar een goed restant van de werkdag toegewenst.

Toch ben ik altijd wel blij als ik weer gecontroleerd word, soms na een signaaltje uit het publiek. Het is een teken dat er goed opgelet wordt en meestal is men snel ter plaatse. Het ziet er van buitenaf ook wel een beetje gek uit. Vandaar dat waterpolitie, douane, marechaussee, politie en Rijkswaterstaat mij in deze hoedanigheid de laatste jaren al hebben ontmoet . Vaak volgen leuke gesprekken en de juiste interesse.

Maar goed, deze winderige vangavond moest nog beginnen. Tot mijn verbazing kwam ik de 1e jongen al tegen in bepaalde nesten. Vaak op plekken waarvan ik niet geregistreerd had dat die ook al zo vroeg waren.

W-RF in 2011 direct na het ringen.

Via een terugvangst van W-RF kwam ik er achter dat deze vogel niet alleen een ei had, maar later werd zij ook gezien bij een jong. Het laatste ei moet dus nog openbreken. Ook W-2T werd onbedoeld teruggevangen op precies dezelfde plek als waar hij in 2012 werd geringd. Nu 20 gram lichter dan vorig jaar. Dat zal wellicht te maken hebben met dat het seizoen nu in een verder stadium is dan in 2012.

Alle andere vogels zijn nieuwe vangsten en krijgen dit jaar een blauwe kleurring om, de witte combinaties zijn bijna op. W-X4 voert alvast 1 jong terwijl het ongeringde vrouwtje op het jong blijft zitten. De 1e Visdief werd ook gevangen, er zaten er maar 5 op deze vangdag 1 juni.

5 dagen later heb ik het genoegen Maarten Loonen te mogen ontvangen. Dit is de onderzoeker die eerder dit jaar het nieuws haalde door een crowd-funding op te starten om in een reeks van jaren Noordse Sterns te voorzien van geolocatoren vanaf Spitsbergen. www.rugsteuntstern.nl Hij is docent Arctische Ecologie aan de RUG en is elke zomer in het poolgebied. Hij wou graag kennismaken met de zuidelijkste Noordse Sterns en met onze methodes. Veel kennis werd uitgewisseld en hopelijk kunnen we op meerdere fronten samenwerken aan onderzoek aan deze prachtige trekvogel.

Omdat vooral procedures en gedachtegangen worden uitgewisseld is er minder aandacht voor broedvogels vangen. De leukste ontdekking doen we op de parkeerplaatsen naast de kolonie. Er lopen allerlei metaal geringde sterns rond die niet eerder zijn gezien. Het lukt ons 3 in kaart te brengen. Het zijn nestjongen van 2011 en 2012. Een prachtig bewijs dat jonge vogels veel later aankomen, op het moment dat alle plekken al bezet zijn.

Binnen nu en 2 weken komt er vast wel ruimte vrij omdat de vroege vogels dan al hun jongen vrij groter hebben. Er wordt tenminste volop gebaltst door deze 2e en 3e kalenderjaar vogels. Misschien gaan ze een poging wagen. De eerste 7 jongen worden ook al geringd, hopelijk komen die ook binnen afzienbare tijd op de kolonie terug in prachtig broedkleed.

Ze kunnen erg oud worden, dus hun kansen komen nog wel. Op Griend werden deze week weer een paar oude knarren gespot, die met gemak 23 jaar halen. Helaas is in onze eigen omgeving in die tijd hier weinig geringd, anders hadden wij ook vast wel het bewijs kunnen leveren dat onderzoek naar langlevende soorten een kwestie is van geduld.

Dinsdag 28 mei 2013

Een week vol publieke belangstelling

Juist in de periode dat onze vogels zo stevig op de eieren zitten mochten we eindelijk naar buiten brengen waar we vorig jaar zo stil over zijn geweest. Er is de afgelopen week op verschillende manieren naar buiten gekomen dat onze Noordse Sterns een nieuw record hebben gevestigd qua trekafstand binnen 1 jaar. De verste kwam tot aan Nieuw-Zeeland om via een verblijf bij de Zuidpool weer terug te keren naar de Eemshaven.

Route van Noordse Stern W-31 in het seizoen 2011/2012 naar de Antarctica en weer terug naar de Eemshaven. 90.000 km afgelegd.

Het wetenschappelijk verantwoorde verhaal mocht verschijnen in de Ardea, en naar aanleiding daarvan namen verschillende personen contact met mij op om ook een stuk te plaatsen over de geolocatoren. Zondagmorgen heeft Vroege Vogels er nog bij stil gestaan met een interview dat ook al gericht was op de bescherming van deze soort voor de komende jaren.

De Noordse Sterns hebben jaren op een ondergrond gezeten die ronduit dynamisch genoemd mag worden: de schermdijk en de houtopslag bij Wagenborg in Delfzijl. Omdat er bij hen meer dan 600 paar Visdieven zaten vielen de Noordsen een beetje in het niet. Nu de Visdieven heel versnipperd door de Dollard zitten zoeken de andere sterns elkaar opeens op omdat de bescherming van de Visdieven weg valt. Ook voor hen is er inmiddels niet meer een geschikt stukje natuur waar ze zich blijvend vestigen. Dus zitten ze voor het 2e opeenvolgende jaar naast de oude parkeerplaatsen van de Borkumlijn. Dat gaat ook alleen maar goed omdat het personeel dat daar werkt zoveel mogelijk de broedvogels met rust laat. Maar het is wachten op een moment dat ook deze kade verder geïndustrialiseerd wordt.

Tot die tijd hebben de verschillende partijen hun handen vol aan een duurzame oplossing. Ik neem aan dat ze deze keer niet wachten tot de laatste week voor het broedseizoen voordat de plannen handen en voeten wordt gegeven. Er zijn ondertussen landelijk heel wat ogen die meekijken en hopelijk wordt dat uitbetaald in daadkracht. De verschillende vogelsoorten zijn het tenminste meer dan waard. Dat heeft de uitkomst van het onderzoek van de gezenderde vogels toch wel extra duidelijk gemaakt.

De huidige stand van zaken

Ponton te Delfzijl op 28 mei 2013.

Er komen maar heel mondjesmaat Visdieven in beeld. Het ponton is veel te klein om alle potentiële broeders te huisvesten. De Kokmeeuwen hebben vaak de mooiste plekjes al bezet. Maar ook in de kolonie Eemshaven zijn weinig grondbroeders, althans niet op de plekken die ik telkens bezoek. Een deel is weer naar een dak verhuisd, maar er zullen vast ook terreinen zijn waar opeens eieren worden neergelegd. Net als bij de Noordse Stern is dat binnen een paar dagen klaar, een kuiltje draaien, stuk of wat keren paren en ‘hop!’ wat eitjes.

Elders in het Waddengebied zijn al jongen maar, behalve op het ponton, heb ik nog maar weinig broedende Visdieven gezien. Het kan ook zijn dat ze bijzonder veel tegenslag hebben gehad en met deze koude dagen gewoon niet aan voortplanten denken.

In mijn tuin zijn ook diverse vogels gestopt met voeren van jongen. De scholeksters zijn weer van de eieren af en hopen op een warme juni, om het wellicht nog eens te wagen.

Zo kwam ik eerst langs de schermdijk op 15 stel sterns, waarvan maar 4 legsels op 1 ei. Dat zou ook wel eens met de aanwezigheid van grote meeuwen te maken kunnen hebben. Maar even verderop, thv Oterdum zitten warempel 5 stel Noordsen op tenminste 2 eieren. W-FC is ook dit jaar vroeg en ziet de toekomst zo rooskleurig dat zij zelfs 3 eieren in het zand heeft liggen. Ik denk dat die met de eerstvolgende harde wind in de zee verdwijnen, want ze liggen letterlijk in de opgedroogde zeewierslierten.

Derick Hiemstra tijdens het aflezen.

Het lukt mij om 5 nieuwe vogels op de grens met de wateren van Duitsland te vangen. Ik krijg tenminste telkens welkomstboodschappen van een Duitse telecomprovider als ik hier aan het vangen ben.

Warempel lees ik hier ook een stel sterns af. Het is visdief W-CHF die ik vorig jaar in het helmgras het geringd, maar een week later was deze ‘kolonie’ van 3 stel al weer opgeheven. Op de terugweg loop ik Abel tegen het lijf. In mijn project is ze beter bekend als Z053416 of W-16 maar in deze Zeevaartomgeving heb ik haar omgedoopt tot Abel Tasman vanwege haar voorkeur voor Australische zomers. Ze lijkt in de slag met een ongeringd mannetje, dat had ik niet verwacht. Misschien is W-25 wel gesneuveld op zijn lange reis. Of een ander vrouwtje tegengekomen op een beter plekje?

In de binnenhaven van Delfzijl zit voor de 3e keer visdief W-MR met een vrouwtje op een dukdalf te broeden naast de sluis. Op Pinkstermaandag lukt het ons om nog eens 12 Noordsen te pakken in de buurt van hun nest. 9 daarvan hebben nog geen ring om, 1 is geringd in 2008 te Delfzijl door mijn vader en krijgt zijn initialen om in de blauwe versie TH. Een verrassende verhuizing werd geconstateerd van W-LE. Deze vogel bracht in 2010 jongen groot in Delfzijl, probeerde dat ook in ’11 en ’12, maar werd nooit gezien in Eemshaven. Nu opeens in de grote kolonie, misschien geeft dat meer geluk. De laatste telling en vangdag was maandag 27 mei.

Belangrijkste ontdekking die vandaag gemaakt werd was dat alle 20 stelletjes langs de schermdijk verdwenen lijken te zijn. Aan het eind heeft heel het strand onder water gestaan, dus die nesten zijn weg. Onderweg is het verontrustend stil langs de dijk. Waar vorige keer nog 15 stelletjes waren, zijn er nu nog maar 2. En daarvan komt door het wel of niet dragen van een ring naar voren dat het nieuwe vogels zijn. Z051603 wordt gevangen op 1 ei, die zat hier vorige week nog niet.

Schermdijk te Delfzijl.

Leuk is de terugkeer van W-25. Dat is het mannetje van Abel. De ongeringde man is nog steeds in beeld want die zit naast W-16 maar ik hoop dat W-25 het gaat winnen.

In de Eemshaven ga ik gericht vangen op metaal geringde sterns. Vooraan worden 2 nestjes in kaart gebracht waarvan de broeder een metalen ring draagt. Als ik die kan vangen komen ze in mijn RAS-project in beeld met een kleurring, en hebben ze dus dezelfde terugmeldkans als hun buren. Voordeel van deze vogels is dat ik hun geboortejaar vaak kom te weten.

Bij de 1e gevangen vogels is dat het geval. Een vrouwtje uit 2004 werd gevangen en een andere vogel is een nestjong van 2008. In beide gevallen een bewijs dat de huidige vogels uit de regio komen, want ze zijn geboren in Delfzijl. Hierna worden nog 2 vogels gevangen die al eerder een kleurring kregen, maar ook weer 3 nieuwe vogels.

Een 3e kj Zwartkopmeeuw landt tussen de Kokmeeuwen en gaat baltsen richting een 2e kj Kokmeeuw. Rare vogels die meeuwen…

Donderdag 16 mei 2013

Massale vestiging

Nog maar kort na de eerste webblog dit jaar kwamen de sterns in hoge aantallen binnen ons bereik. De grote kolonie van vorig jaar bij de Eemshaven blijkt ook dit jaar erg in trek.

In de eerste week van mei waren er al zo’n 240 sterns geteld, daarna zijn direct de afleesinspanningen verhoogd en dat leverde binnen 24 uur al een dikke 100 verschillende ringen op. In veel gevallen lijkt het alleen maar een stel cijfers of letters op een stukje plastic, maar bij thuiskomst is het leuk om in de administratie te ontdekken dat er een paar beroemde Noordse Sterns bij zitten die in een andere episode van deze blog nog naam gaan krijgen.

Noordse Sterns in de Eemshaven. Bovenop: W-18.

Leuk om te zien is de hele aanloop van het broedseizoen; baltsen, vis aanvoer, kuiltje draaien, grenzen verkennen met de buren en natuurlijk de daad, die andermaal een uitgelezen kans is om het geslacht van een geringde stern vast te leggen.

Zo lijkt voor het tweede jaar Visdief W-E4 te gaan paren met een vrouw met een Spaanse ring. Zij zijn 2 van de weinige Visdieven die deze week aan de grond komen. De Visdieven die hier zitten komen allemaal uit de Eemshaven.

Dat is bij de Noordse Sterns wel anders. Daar is sinds vorig jaar sprake van een ware volksverhuizing. Bijna alle vogels die in Delfzijl zijn geringd worden zeker in het voorjaar op deze voormalige parkeerplaats gezien. Vorig jaar bleken ze daarna toch ook wel eens weer in Delfzijl te komen, maar het grote deel lijkt het hier toch beter te vinden.

Eemshaven. Oude Borkum-lijn.

In de periode 2009-2011 werden er 122 Noordse Sterns gevangen en gekleurringd . Vorig jaar werden daar door eerder genoemde extra inspanning nog eens 108 individuen aan toegevoegd, waardoor er in het uiterste geval 230 verschillende vogels te herkennen zijn.

Nu zijn er sinds 2009 natuurlijk al wel wat vogels gestorven, maar de overleving lijkt erg gunstig te zijn. Maar goed, eerst emigratie van Delfzijl naar Eemshaven. Veel vaste grond is er de laatste jaren bebouwd of anderzijds ongeschikt geworden voor het vestigen van de Noordse Stern. Er is nog een 10-tal wat het op de schermdijk blijft volhouden maar de meeste van 80 broedparen zijn naar het groene gras van de buren vertrokken. Voor mijn onderzoek niet ongunstig, op deze plek kan ik ze vaak ongestoord volgen en een deel van levensverhaal vastleggen door hun nestperikelen bij te houden.

Als je dan ook nog eens een fotografe meeneemt die sommige van de beschreven acties vastlegt is het erg prettig vertoeven tussen deze wereldreizigers.

Noordse Stern W-59

Veel mensen vragen mij of Noordse Sterns trouw zijn aan hun partner. Ik kan daar nog geen sluitend antwoord op geven maar ik heb het vermoeden dat ze best trouw willen zijn, maar je na 9 maanden natuurlijk niet zeker weet of jouw eega de trip naar het zuiden ook heeft overleefd. Dus als je in de eerste week een leuk mannetje ziet die heel fanatiek kuiltje staat te draaien, dan hoef je niet altijd maar de monogame vogel uit te hangen...

Maar komt de trouwe partner dan toch weer in beeld, gaan ze gewoon weer samen verder na dik 250 dagen LAT-relatie. Nu lijkt W-59 zich tevreden te stellen met een ongeringd mannetje maar hopelijk steekt W-34 straks de kop om de hoek van het hek.

Iets verderop in het Zeehavenkanaal dobbert nog steeds een tijdelijke compensatie voor de industriële vooruitgang. Ook dit jaar komt er geen permanente voorziening waardoor het steeds langer onzeker blijft of die er ooit wel komt. De laatste werkzaamheden op dit ponton zijn gemaakt waardoor toch nog een deel van dit oppervlak in gebruik genomen kan worden door visdieven. Kokmeeuwen zijn hun reeds in grote getale voorgegaan. Vanaf de kant kan je dat mooi gadeslaan als je tenminste de toegangsweg kan vinden. Mocht u ooit in de gelegenheid zijn, rijdt dan bij de Handelskade-Oost in Delfzijl, nog verder richting de Dollard dan je zou denken en dan vindt je aan de binnenkant van de dijk een mooi uitzicht over de broedende vogels.

Het ponton in het Zeehavenkanaal, Delfzijl.

Dit punt vormt ook het begin van een 5 kilometer lange schermdijk, waarop eerdere jaren ook veel sterns zaten. De Bruine rat heeft ze echter op andere gedachten gebracht. Alleen een stel scholeksters en zo’n 18 hardnekkige Noordse Sterns hebben het daar in 2012 boven verwachting goed gedaan. Ook nu vestigt zich een vergelijkbaar aantal.

Terug naar de de vm Borkumlijn; Er wordt daar veel vis aangevoerd, die als soort huwelijkscadeau moet fungeren. Sommige mannetjes worden vakkundig genegeerd met hun vis. Na 4 keer een garnaaltje aangeboden te hebben heeft het exemplaar in mijn vizier toch raak geschoten. Sommige vrouwen spelen wel heel opzichtig hard-to-get.

Op 14 mei worden de eerste nieuwe vogels geringd. Er is sinds het afgelopen weekend sprake van een ware Egg-boom, dus zijn er opeens veel vogels die aan de grond genageld zitten. Deze avond wordt tevergeefs getracht om exemplaren te vangen die in eerdere jaren als jong zijn geringd. Die informatie wordt namelijk bekend als ik het voor elkaar krijg om alle cijfers van de metalen ring te lezen. Dat is soms vrij lastig, een enkele keer heel gemakkelijk. Er zijn maar een paar weken in het jaar dat deze korte pootjes te zien zijn. Het mooiste is dat de beestjes op het asfalt baltsen, maar vaak lukt het ook nog wel in kort gras.

Gaandeweg het seizoen worden die situaties steeds schaarser, omdat het gras langer wordt en de vogels vaak na aanvoer van vis gelijk weer terug gaan naar de zo belangrijke visgronden van de Dollard.

In de kolonie kokmeeuwen wordt ook even een kijkje genomen om wat ringen te scoren en dat levert een leuke kleurring op van een jong van vorig jaar uit Stevensweert Limburg. Daarnaast is er een week later een 2-tal onvolwassen Zwartkopmeeuwen te bewonderen.

Dus na de eerste vangweek zijn de resultaten; 5 nieuwe kleurringen uitgedeeld, 120 noordse sterns zijn geïdentificeerd en zo’n 25 visdieven hebben bewezen dat kleurringen nuttig zijn in een onderzoek waar overleving getoetst wordt.

Maandag 29 april 2013

Visdief

Ze komen eraan!

Geen jaar is hetzelfde. In 2010 kwamen de eerste ringen pas in beeld op 3 mei, in 2011 wat eerder maar 2012 was de eerste vogel al op 23 april gezien.

Nu schommelt de aankomst van onze eigen broedvogels wel eens vaker door weersomstandigheden, maar ook dit jaar zijn ze nog wat vroeger. Het is Dick Veenendaal die de twee Eemshaven-vogels bij de uitlaat van de energiecentrale weet te spotten. Dat was de opmaat voor een mooie aankomst van eigen vogels.

Maar daarover later. Vorig jaar was er met opzet geen weblog door drukke werkzaamheden met een extra onderzoek binnen de Noordse Stern-populatie. We hebben 7 vogels voorzien van een geolocator. Die meet de lengte van de dag, het hele jaar rond. Aangezien dat extra inspanning vergde heb ik er voor gekozen om een radiostilte in te lassen waar het om publiciteit ging.

Radiostilte was er op het gebied van de voorzieningen voor sterns in de Dollard allerminst. Er wordt al jaren keihard gewerkt aan een permanente oplossing voor de huisvesting van Noordse Stern, Visdief, Scholekster en Bontbekplevier. Helaas komen de verschillende partijen gestaag bij elkaar en op het moment van schrijven is nog niet bekend welke tijdelijke voorzieningen er in 2013 te betreden zijn.

Noordse Stern

Maar ja, de vogels houden geen rekening met economische malaise. Die ruiken voedsel en zoeken in de buurt daarvan broedplekken die ervoor zorgen dat ze zo weinig mogelijk energie verliezen, om de kans van slagen van hun broedsel zo groot mogelijk maken. Dat ze daarbij bedrijventerreinen betreden is tegenwoordig onvermijdelijk, alles wordt zo stilaan volgebouwd.

In het kielzog van de werkzaamheden rond de ‘gezenderde’ vogels zijn er erg veel nieuwe vogels gevangen, sommige daarvan had ik als nestjong al eerder metaal geringd. Ook daarover schrijf ik een volgende keer, hieronder een korte opsomming van de waarnemingen van vorig jaar.

In 2012 zijn er van de Visdieven 128 gekleurringde exemplaren teruggekeerd. De leukste zijn de vogels die we als jong geringd hebben en pas na 3 jaar weer in beeld komen. Zo was Lauwersoog afgelopen nazomer eindelijk weer eens een leuke plek om nieuwe ringen in kaart te brengen.

Van de Noordse Sterns zijn er 82 verschillende vogels teruggekeerd naar hun broedgebied na een LANGE reis. Dat is een vrij hoog %. Er zijn in de voorgaande jaren 120 Noordsen voorzien van een kleurring. Later dit jaar komt in een publicatie naar voren wat de overlevingscijfers van deze soort uit ons gebied is.

Eerst moeten de nieuwe waarnemingen maar eens binnenkomen.

Derick Hiemstra
Koartwald 13
9283 TW Surhuizum
06 54263752
Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Links:

• Grunninger Zeevaarders Down Under. door: Derick Hiemstra
• Weblog Derick Hiemstra Visdieven 2009
• Weblog Derick Hiemstra Visdieven 2010
• Weblog Derick Hiemstra RAS Visdief en Noordse Stern 2011